ލިޔުނީ: މުންތަހާ އާތިރު
ޚަރީޖީންނަކީ އިސްލާމްދީނުގައި ހަރުކަށި ފިކުރުތަކުން ފުރިފައިވާ ދިގު އަދި ތާރީޚެއް ލިބިފައިވާ ބައެކެވެ. އެމީހުންގެ މަރުކަޒީ ފިކުރު އެނބުރެނީ ބޮޑު ފާފައެއް ކުރާ މުސްލިމަކު ކާފަރަކަށް ވެގެންދާ ކަމުގެ ވިސްނުމުގެ މައްޗަށެވެ.
ޚަރީޖީ ޖަމާޢަތުގެ އުފެދުން ފުރަތަމަ އުފެދުނީ ޢުޘްމާން (الله ރުހިވޮޑިގެންވާ) ޤާތިލުންނަށް އަދަބު ދިނުމާ ގުޅޭގޮތުން ޢަލީ ރަޟިޔަالله ޢަންހު މުޢާޢިއްޔާ ރަޟިޔަالله ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ އާއި ދެމެދު އުފެދުނު ޚިޔާލުތަފާތުވުންތަކުގެ ތެރޭގައެވެ. މި ޚިޔާލުތަފާތުވުމުގެ ނަތީޖާއަކަށްވީ ކުރިން ލަފާނުކުރެވޭ ފަދަ މުސްލިމުން ޝަހީދުވުމެވެ.
މިއަށްފަހު ޢަލީ އާއި މުޢާވިއްޔާ ރަޟިޔަالله ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ސުލްޙައިގެ ބޭނުމުގައި މަންދޫބުން ޙަވާލުކުރެއްވިއެވެ. ކޮންމެ ފަރާތަކުންވެސް އެމީހުންގެ ވަކީލުން ކަނޑައަޅައި، އެމީހުންނަށް ފުރިހަމަ ބާރެއް ލިބި، އާބިޓްރޭޓަރުން ކުރާ ހުކުމްތަކަށް ތަބާވާނެ ކަމަށް ވައުދުވިއެވެ.
މި އަމަލަކީ ޚަރީޖީންގެ އުފެދުމެވެ. އެމީހުން އަލީ ވަހީދު މަންދޫބުން އައްޔަން ކުރެއްވުމަކީ އިސްލާމްދީނާ ޚިލާފު ނިންމުމެއް ކަމަށް ދެކި، ޙުރުޤޫސް ބިން ޒުހައިރުގެ ލީޑަރޝިޕްގެ ދަށުން އޭނާއާ ވަކިވެ، “الله ގެ ފިޔަވައި ޙުކުމެއް ނެތް” މި ޝިޢާރު އިޢުލާން ކުރެއްވިއެވެ.
ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ޢަލީ ރަޟިޔަالله ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ އެމީހުންނާ ކުރިމަތިލާފައެއް ނުވެއެވެ. ނަމަވެސް އެމީހުންގެ ނިފާޤުކަމާއި، ހަރުކަށި ފިކުރުތަކާއި، މުސްލިމުންގެ މެދުގައި ޚިޔާލުތަފާތުވުން ފެތުރިގެން ދިޔަތަން ފެނުމުން، އެމީހުންނާ ކުރިމަތިލާން ނިންމިއެވެ. ހިޖުރައިން 38 ވަނަ އަހަރު ނަޙްރާވާން ހަނގުރާމައިގެ ތެރޭގައި ޢަލީ ރަޟިޔަالله ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ އިސްވެ ހުންނަވައިގެން ހިނގި ވަރުގަދަ ކުރިމަތިލުމެއްގައި ޚަރީޖީންގެ ގިނަ ބަޔަކު ނައްތާލެވި، އެ ދުވަސްވަރު އިސްލާމީ ޖަމާޢަތް އެމީހުންގެ ނުބައި އަމަލުތަކުން ރައްކާތެރިވިއެވެ.
އަލީ ޝަހީދުވުމާ ގުޅިގެން ނަހުރާވާން ހަނގުރާމައިން ސަލާމަތްވި ޚަރީޖީން އަރަބި ޕެނިންސުލާއާއި ޖެހިގެން ހުރި ސަރަޙައްދުތަކުން ހިމާޔަތް ހޯދައި، އޭގެ ފަހުން އުމަޔަދީ ޚިލާފަތުގެ ދުވަސްވަރު އަލުން އުފެދިގެން ދިޔައެވެ. ޢަބްދުލްމަލިކު ބިން މަރްވާން، ވަލީދު ބިން ޢަބްދުލް މާލިކް، އަދި އެނޫންވެސް ވެރިންނާ ދެކޮޅަށް ބަޣާވާތްކޮށް އެމީހުން ތެދުވިއެވެ.
އެމީހުންގެ މަގުފުރެދިފައިވާ ޢަޤީދާތަކަށް ތަބާވެ، ޚިލާފަތަކީ ވިރާސީ ޢަޤީދާއަކަށް ވެގެން ނުވާނެ ކަމަށް ބުނެ، ޢަބްދުލްމާލިކް ބިން މަރްވާންއާ މެދު ޢަދާވާތްތެރިކަން ޤާއިމުކުރިއެވެ. އެމީހުން ހުރިހާ އުމައްޔިދުންނަކީ މުރުތައްދުން ކަމަށް ބްރޭންޑް ކުރިއެވެ. ޢަބްދުލްމާލިކު ބިން މަރްވާން އެމީހުން ވަރުގަދަ ހަނގުރާމަތަކެއްގައި ބައިވެރިވެ، އެންމެ ފަހުން މި ބޮޑު ބަޣާވާތް ފިއްތާލައި، ނިސްބަތުން ސުލްހަވެރިކަން އަލުން ހޯދައިދިނެވެ.
ސުލައިމާން ބިން ޢަބްދުލް މާލިކާއި، އުމަރު ބިން ޢަބްދުލްޢަޒީޒާއި، އުމަޔަދީންގެ އެހެން ޚަލީފާންގެ ވެރިކަމުގައި، ޚަރީޖީންގެ ހަރަކާތްތައް ދުރު ރަށްރަށުގައި ޙައްދުވެފައި އޮތް ނަމަވެސް، ޚާރިޖީންގެ ޙާޟިރީ ދެމިއޮތެވެ.
ޢައްބާސީ ޚިލާފަތުގެ ދުވަސްވަރު ޚަރީޖީން ޚުރާސާނާއި އިރާޤު ފަދަ ސަރަޙައްދުތަކުގައި އުޅުނު ނަމަވެސް އެމީހުންގެ ނުފޫޒު އެންމެ ކުޑަކަމުން މުސްލިމް ދައުލަތަށް މާބޮޑު ނުރައްކަލެއް ކުރިމަތިވެފައެއް ނުވެއެވެ. ހަމައެފަދައިން، އަލްމޯރާވީސް، ސެލްޖުކްސް، އަދި ޣަޒްނަވީސް ފަދަ މުސްލިމް ބޮޑެތި ސަރުކާރުތަކުގެ ޒަމާނުގައި ޚަރީޖީން ފަދަ ހަރުކަށި ޖަމާއަތްތައް އުފެދި، ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން އިސްލާމީ ދައުލަތްތައް ބަލިކަށިވެގެން ދިޔައެވެ.
އުސްމާނީ ޚިލާފަތުގެ ދުވަސްވަރު ޚަރީޖީން އުފެދިފައި ނުވި ނަމަވެސް، އެއް ފިކުރުތަކެއް ހުރި ކުދި ހަރުކަށި ޖަމާއަތްތައް އުފެދި، ހަރުކަށިކަމާއި ހަރުކަށި ފިކުރު ފެތުރިގެން ދިޔައެވެ. ފަހުން 2013 ވަނަ އަހަރު އިރާގުގައި އައިއެސް (ދާޢިޝް) ގެ ނަމުން މަޝްހޫރު ޚަރީޖީންގެ އާ ޖަމާއަތެއް އުފެދުނެވެ.
މިޒަމާނުގެ ޚަރީޖީން، އެމީހުންގެ ކުރީގެ ވެރިންނާ އެއްގޮތަށް، ހަރުކަށި ފިކުރުތަކާއި ރެޑިކަލިޒަމް ގަބޫލުކޮށް، އިރާގާއި، ސީރިއާއާއި، ލީބިޔާއާއި، އަފްޣާނިސްތާނުގައި އެތައް މުސްލިމުންނެއް މަރުވިއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، الله ގެ ރަޙްމަތުން އަފްޣާނިސްތާނުގައި އިސްލާމީ އަމީރާތު ޤާއިމުވުމުން، އަނިޔާވެރި މުސްލިމުންގެ އަނިޔާވެރިކަމުން ރައްކާތެރިވެ، އައިއެސް ނައްތާލެވުނެވެ.
