ލިޔުނީ: މައުލާވީ އަހުމަދު އަލީ
މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅަށް ކާފިރުންނަށް އެހީތެރިވުމާއި އެއްބާރުލުން ދިނުމާ ގުޅޭގޮތުން އަޙްލުއްސުންނަތު ވަލްޖަމާޢަތުގެ ސަލަފުންނާއި އަބުރުވެރި އިމާމުންގެ ބަޔާންތަކާއި މަޤާމުތައް:
އިމާމު އަޙްލުއްސުންނަތާއި، އަބޫ މަންޝޫރުލްމަޠޫރީދީ (رحمه الله):
އިމާމު އަބޫ މަންޝޫރު އަލްމަތޫރީދީ ރަޙިމަހުﷲ، އެކަލޭގެފާނުގެ ތަފްސީރު ތަޢުވީލާތު އަޙްލުއްސުންނަ (9 ވަނަ ޖަލްސާ، ޞަފްޙާ 608) ގައި، މި އާޔަތުގެ ބަޔާނުގެ ދަށުންނެވެ.
﴿يٰۤاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا لَا تَتَّخِذُوْا عَدُوِّىْ وَعَدُوَّكُمْ اَوْلِيَآءَ﴾
“وفي هذه الآية دلالة أن ذلك الذنب الذي ارتكبه ذلك الرجل لم يخرجه من الولاية.”
ތަރުޖަމާ: މި އާޔަތުން ދޭހަވަނީ މިމީހާ ކުރި ފާފަ (ކާފަރުންނަށް އެހީތެރިވުން ނުވަތަ ޖާސޫސުކުރުން) މުއުމިނެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން އޭނާ ދުރުނުވާކަމެވެ.
އޭނާ އިތުރަށް ތަފްސީލުކޮށް ވިދާޅުވަނީ؛
“لأنه قال: ﴿لَا تَتَّخِذُوْا عَدُوِّىْ وَعَدُوَّكُمْ اَوْلِيَآءَ﴾ ولو كان ذلك الذنب يكفره ويخرجه عن الإيمان لم يكن ذلك الكافر عدوًّا له، بل يكون وليًّا له بقوله: ﴿وَاِنَّ الظّٰلِمِيْنَ بَعْضُهُمْ اَوْلِيَآءُ بَعْضٍ﴾، ولأجل أنه قال: ﴿يٰۤاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا﴾: سماه: مؤمنًا.”
އެހެނީ ﷲ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
﴿لَا تَتَّخِذُوْا عَدُوِّىْ وَعَدُوَّكُمْ اَوْلِيَآءَ﴾
(އަހަރެންގެ ދުޝްމަނުންނާއި ތިބާގެ ދުޝްމަނުން އެކުވެރިންގެ ގޮތުގައި ނުބަލާށެވެ). މި ފާފަގެ ސަބަބުން އޭނާ ކާފަރަކަށް ހަދައި، އީމާންކަމުން ދުރުކޮށްލިނަމަ، އެ ކާފަރުން ދެން އޭނާގެ ދުޝްމަނުންނަށް ނުވެ، އޭނާގެ އެކުވެރިންނަށް ވެގެން ދިޔައީސް، الله އަންގަވާފައިވާ ފަދައިންނެވެ.
﴿وَاِنَّ الظّٰلِمِيْنَ بَعْضُهُمْ اَوْلِيَآءُ بَعْضٍ﴾
(ހަމަކަށަވަރުން އަނިޔާވެރިންނަކީ އެކަކު އަނެކަކާ އެކުވެރިންނެވެ). އަދި ހަމައެހެންމެ، އެކަލޭގެފާނުގެ މުއުމިނެއްގެ މަޤާމު ކަށަވަރުކޮށްދެއްވައި، الله ތަޢާލާ އެކަލޭގެފާނަށް މުޚާޠަބު ކުރައްވައި، “يٰۤاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا” (އޭ އީމާންވެވަޑައިގެންނެވި ބޭފުޅުންނޭ) އެކަލޭގެފާނަށް މުޚާޠަބު ކުރެއްވިއެވެ.
“والدليل على أن ذلك الذنب كان كبيرة: أنه أخبرهم بأن رسول اللَّه – صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ – جهزهم للقتال، وفيما أخبر: أمر بأن يستعدوا لقتال النبي – صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ – وحربه. ولا يشكل أن من أمر بقتال رسول الله – صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ – كان مرتكب كبيرة، وإذا كان كذلك، وقد أحله اللَّه – تعالى – في جملة المؤمنين بقوله: ﴿يٰۤاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا لَا تَتَّخِذُوْا عَدُوِّىْ﴾ وبما وصفناه من الدليل – ثبت أن الكبيرة لا تكفره، ولا تغير اسم الإيمان عنه.”
ތަރުޖަމާ: މިކަމުން ޙަޠިބު (رضي الله عنه) ކުރި ފާފައަކީ ބޮޑު ފާފައެއް ކަމުގެ ދަލީލު ލިބިގެންދެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު، އެކަލޭގެފާނުގެ ބަސްފުޅުގައި (ރަސޫލުالله صلى الله عليه وسلم ހަނގުރާމައަށް ތައްޔާރުވަމުންދާކަން މުޝްރިކުންނަށް އަންގައިދީ، އެމީހުންނަށް ހަމަލާދިނުން)، ރަސޫލާ (صلى الله عليه وسلم) އާއި ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ ކުރުމަށް ތައްޔާރުވުމަށް ފައިދާހުރި ގޮތެއްގައި އިރުޝާދު ދެއްވިއެވެ.
މިއީ ސާފު ކަމެއް، އަދި އެއްވެސް އޮޅުންބޮޅުން ކަމެއް ނެތް: الله ގެ ރަސޫލާ (صلى الله عليه وسلم) އާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ ކުރުމަށް އަމުރުކުރާ މީހަކު ކުފުރެއް ނޫން، ބޮޑު ފާފައެއް ކޮށްފި އެވެ. މިގޮތުން، الله އަދިވެސް އެކަލޭގެފާނުގެ ބަސްފުޅުތަކުގައި މުއުމިނުންގެ ތެރޭގައި އެކަލޭގެފާނު ގުނަވައެވެ.
﴿يٰۤاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا لَا تَتَّخِذُوْا عَدُوِّىْ﴾
(އޭ އީމާންވެފައިވާ ތިޔަބައިމީހުން، އަހަރެންގެ ދުޝްމަނުން އެކުވެރިންގެ ގޮތުގައި ނުބަލާށެވެ). ލިބިފައިވާ ދަލީލަށް ބަލާއިރު، ބޮޑު ފާފައެއް ކުރުމަކީ ކާފަރަކަށް ނުވެ، އިސްލާމްދީނުގެ ލަޤަބުވެސް ނަގާނުލާކަން ސާފުވެގެންދެއެވެ. (ތަފްސީރުލްމަތޫރީދީ، ޖަލްސާ 9، ޞަފްޙާ 608)
އިމާމު މުޙައްމަދު (رحمه الله):
މި ސަބަބަށްޓަކައި އިމާމު މުޙައްމަދު ރަޙިމަހުﷲ): ޝަރުޙްލްސިޔާރުލްކަބީރު، ޖަލްސާ 2، ޞަފްޙާ 144 ގައި ބަޔާން ކުރައްވައެވެ.
وَلَوْ قَتَلَ مُسْلِمًا كَانَ فِي صَفِّ الْمُشْرِكِينَ يُقَاتِلُ الْمُسْلِمِينَ مَعَهُمْ لَمْ يَكُنْ لَهُ سَلَبُهُ؛ لِأَنَّ هَذَا وَإِنْ كَانَ مُبَاحَ الْقَتْلِ، وَلَكِنَّ سَلَبَهُ لَيْسَ بِغَنِيمَةٍ؛ لِأَنَّهُ مَالُ الْمُسْلِمِ، وَمَالُ الْمُسْلِمِ لَا يَكُونُ غَنِيمَةً لِلْمُسْلِمِينَ بِحَالٍ، كَأَمْوَالِ أَهْلِ الْبَغْيِ. فَإِنْ كَانَ السَّلَبُ الَّذِي عَلَيْهِ لِلْمُشْرِكِينَ أَعَارُوهُ إيَّاهُ فَذَلِكَ لِلَّذِي قَتَلَهُ؛ لِأَنَّ مَا عَلَيْهِ مِنَ السَّلَبِ غَنِيمَةٌ. وَهُوَ مُبَاحُ الْقَتْلِ فِي هَذِهِ الْحَالَةِ، فَيَدْخُلُ فِي تَحْرِيضِ الْإِمَامِ عَلَيْهِ.
ތަރުޖަމާ: “މުޝްރިކުންގެ ސަފުގައި ހުރެ، އެމީހުންނާއެކު މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ ކުރަމުން ދަނިކޮށް، މުސްލިމަކު މަރާލައިފިނަމަ، އޭނާ މަރާލި މީހާއަށް އޭނާގެ ތަކެތި (ހަތިޔާރާއި މުދާ) ޙަލާލު ނުވާތީއެވެ ހުއްދަ ކަމުގައި ވާއިރު، އޭނާގެ ތަކެތި (ސަލަބު) ހަނގުރާމައިގެ ޣަނީމާއެއްގެ ގޮތުގައި ނުބެލެވޭނެ، އެއީ މުސްލިމެއްގެ މިލްކެއް ކަމުގައި ވާތީ، އަދި މުސްލިމެއްގެ މުދަލަކަށް ނުވެވޭނެ، އެއްވެސް އެއްޗެއްގެ ދަށުންނެވެ ހާލަތްތަކުގައި، ހަނގުރާމައިގެ ޣަނީމާއެއްގެ ގޮތުގައި ބަލާ، ބާޣީންގެ މުދަލާ އެއްގޮތް (އަހްލް އަލްބަގީ) ނަމަވެސް އޭނާ ގެންގުޅުނު ތަކެތި މުޝްރިކުން އޭނާއަށް ދަރަންޏަށް ދީފައިވާނަމަ އެއީ އޭނާ މަރާލި މީހާގެ ހައްގު މުދަލަކަށް ވެގެންދެއެވެ މި ހާލަތުގައި މިފަދަ ތަކެއްޗަކީ ހަނގުރާމައިގެ ޣަނީމާތަކެކެވެ.”
އައްލާމާ ޝާމީ (رحمه الله):
ހަމައެފަދައިން އައްލާމާ ޝާމީ (رحمه الله) ރައްދުލްމުހުތާރުގެ ޖަލްސާ 4، ޞަފްޙާ 154 ގައި ބަޔާން ކުރައްވައެވެ.
نَعَمْ لَوْ قَتَلَ مُسْلِمًا كَانَ يُقَاتِلُ فِي صَفِّهِمْ لَمْ يَكُنْ لَهُ سَلَبُهُ؛ لِأَنَّهُ وَإِنْ كَانَ مُبَاحَ الدَّمِ لَكِنَّ سَلَبَهُ لَيْسَ بِغَنِيمَةٍ كَأَهْلِ الْبَغْيِ إلَّا إذَا كَانَ سَلَبُهُ لِلْمُشْرِكِينَ أَعَارُوهُ إيَّاهُ.
ތަރުޖަމާ:
މުޖާހިދަކު ކާފިރުންނާ އިއްތިހާދުވެ، މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ ކުރަމުން ދިޔަ މުސްލިމަކު، އެމީހުންގެ ސަފުގައި ކޮޅަށް ހުރެ މަރާލައިފިނަމަ، މަރާލި މުސްލިމްގެ ތަކެތި މުޖާހިދަށް ޙަލާލުއެއް ނޫނެވެ. ކަތިލާ މުސްލިމް ކާފިރުންނަށް ތާއީދުކުރުމުގެ ސަބަބުން މުބާޙްލްދަމް (މަރުވުން ހުއްދަ) ވެގެން ދިޔަ ނަމަވެސް، އޭނާގެ މުދާ ހަނގުރާމައިގެ ޣަނީމާއަކަށް ނުވެއެވެ. އޭނާގެ މުދަލާ ގުޅޭ ޙުކުމަކީ ބާޣީން (އަހްލް އަލްބަގީ) ގެ ޙުކުމާ އެއްގޮތް ޙުކުމެއް ކަމުގައި ވާއިރު، ހަނގުރާމައިގެ ޣަނީމާއަކީ ކާފަރުންގެ އަތުން ނަގާފައިވާ މުދަލެއް ކަމުގައި މާނަކުރެވޭތީ، އެމީހުންގެ މުދަލަކީ ހަނގުރާމައިގެ ޣަނީމާގެ ގޮތުގައި ދައުވާ ނުކުރެވޭނެއެވެ.
ނަމަވެސް މަރާލި މުސްލިމްގެ މުދަލަކީ ކާފަރުންގެ މިލްކުވެރިކަމުގައިވެ، ވަގުތީ ގޮތުން އޭނާއަށް ދަރަންޏަށް ދީފައިވާ ތަކެތި ނަމަ، މި ތަކެތި ހަނގުރާމައިގެ ޣަނީމާއެއްގެ ގޮތުގައި ބަލައި، އޭނާ މަރާލި މީހާއަށް ޙަލާލު ގޮތެއްގައި ދައުވާ ކުރެވިދާނެއެވެ.
ޝަރުޙުލް ސިޔާރު އަލްކަބީރު (ޖަލްސާ 1، ޞަފްޙާ 305) ގައި އިތުރު ސާފުކުރުން:
ސުލްޙައިގެ މުޢާހަދާއެއްގެ ދަށުން ހަރުބީއެއް (ކާފަރުންގެ ތެރެއިން ހަނގުރާމަވެރިއެއް) ދަރުލް އިސްލާމް (މުސްލިމުންގެ ސަރަޙައްދު) އަށް ވަދެ، ދެން (ގަސްތުގައި ނުވަތަ ގަސްތުގައި) މީހަކު މަރާލައިފިނަމަ، ވައްކަމާއި، ހައިވޭ ފޭރުމާއި، މަޖުބޫރުކޮށްގެން ޒިނާ (ޒިނޭ) މުސްލިމަކާއެކު ކޮށްފިނަމައެވެ ނުވަތަ ދިއްމީ އަންހެނަކު، ނުވަތަ ކާފަރުންނަށް ޖާސޫސުން، އޭނާގެ މުޢާހަދާ ބާޠިލުވެފައެއް ނުވެއެވެ. ދީފައިވާ ބުއްދިއަކީ މުސްލިމަކު މިފަދަ އަމަލެއް ހިންގާނަމަ، އެއިން އެއްވެސް އަމަލެއް އޭނާގެ އީމާންތެރިކަން ބާތިލް ނުކުރާނެ ކަމެވެ.
وَإِذَا دَخَلَ حَرْبِيٌّ دَارنَا بِأَمَانٍ، فَقَتَلَ مُسْلِمًا عَمْدًا أَوْ خَطَأً، أَوْ قَطَعَ الطَّرِيقَ، أَوْ تَجَسَّسَ أَخْبَارَ الْمُسْلِمِينَ فَبَعَثَ بِهَا إلَى الْمُشْرِكِينَ، أَوْ زَنَى بِمُسْلِمَةٍ أَوْ ذِمِّيَّةٍ كُرْهًا، أَوْ سَرَقَ، فَلَيْسَ يَكُونُ شَيْءٌ مِنْهَا نَقْضًا مِنْهُ لِلْعَهْدِ. إلَّا عَلَى قَوْلِ مَالِكٍ، فَإِنَّهُ يَقُولُ: يَصِيرُ نَاقِضًا لِلْعَهْدِ بِمَا صَنَعَ؛ لِأَنَّهُ حِينَ دَخَلَ إلَيْنَا بِأَمَانٍ فَقَدْ الْتَزَمَ بِأَنْ لَا يَفْعَلَ شَيْئًا مِنْ ذَلِكَ، فَإِذَا فَعَلَهُ كَانَ نَاقِضًا لِلْعَهْدِ بِمُبَاشَرَتِهِ، مِمَّا يُخَالِفُ مُوجِبَ عَقْدِهِ، وَلَوْ لَمْ يَجْعَلْهُ نَاقِضَ الْعَهْدِ بِهَذَا رَجَعَ إلَى الِاسْتِخْفَافِ بِالْمُسْلِمِينَ. وَلَكِنَّا نَقُولُ: لَوْ فَعَلَ الْمُسْلِمُ شَيْئًا مِنْ هَذَا لَيْسَ بِنَاقِضٍ لِإِيمَانِهِ، فَإِذَا فَعَلَهُ الْمُسْتَأْمَنُ لَا يَكُونُ نَاقِضًا لِأَمَانِهِ.
وَالْأَصْلُ فِيهِ حَدِيثُ حَاطِبِ بْنِ أَبِي بَلْتَعَةَ، فَإِنَّهُ كَتَبَ إلَى أَهْلِ مَكَّةَ أَنَّ مُحَمَّدًا يَغْزُوكُمْ فَخُذُوا حِذْرَكُمْ. وَلِذَلِكَ قِصَّةٌ. وَفِيهِ نَزَلَ قَوْله تَعَالَى: ﴿يٰۤاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا لَا تَتَّخِذُوْا عَدُوِّىْ وَعَدُوَّكُمْ اَوْلِيَآءَ﴾ [الممتحنة: 1]
فَقَدْ سَمَّاهُ اللَّهُ تَعَالَى مُؤْمِنًا مَعَ مَا فَعَلَهُ. وَكَذَلِكَ أَبُو لُبَابَةَ بْنُ عَبْدِ الْمُنْذِرِ حِين اسْتَشَارَهُ بَنُو قُرَيْظَةَ أَنَّهُمْ إنْ نَزَلُوا عَلَى حُكْمِ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ مَاذَا يَصْنَعُ بِهِمْ؟ فَأَمَرَّ يَدَهُ عَلَى حَلْقِهِ، يُخْبِرُهُمْ أَنَّهُ يَضْرِبُ أَعْنَاقَهُمْ. وَفِيهِ نَزَلَ قَوْله تَعَالَى: ﴿يٰۤاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا لَا تَخُوْنُوا اللّٰهَ وَالرَّسُوْلَ﴾ [الأنفال: 27] الْآيَةُ.
فَعَرَفْنَا أَنَّ هَذَا لَا يَكُونُ نَقْضًا لِلْإِيمَانِ مِنْ الْمُسْلِمِ، فَكَذَلِكَ لَا يَكُونُ نَقْضًا لِلْأَمَانِ مِنْ الْمُسْتَأْمَنِ، وَلَكِنَّهُ إنْ قَتَلَ إنْسَانًا عَمْدًا يُقْتَلُ بِهِ قِصَاصًا؛ لِأَنَّهُ الْتَزَمَ حُقُوقَ الْعِبَادِ فِيمَا يَرْجِعُ إلَى الْمُعَامَلَاتِ.
މިކަމުން ދޭހަވަނީ އެހީތެރިކަމާއި އެއްބާރުލުން ދިނުމުގެ މުހިންމު ގޮތެއް ކަމުގައިވާ ޖާސޫސުކުރުމަކީ މުސްލިމެއްގެ ޢަޤީދާ ބާޠިލުވާ ކަމެއް ނޫންކަމެވެ.
