ހާރިސް އޮބައިދާ
ސެލްޖުކް އެމްޕަޔަރ ޤާއިމުކުރުން
އަރަބި އިސްލާމީ އިރުމަތީގައި މުހިންމު ދުވަސްވަރެއްގައި، ސެލްޖުކްސް އުފެދުމުން، އެއްފަރާތުން އައްބާސީ ޚިލާފަތުގެ ދާއިރާއަށް ވަދެ، އަނެއްފަރާތުން ޝިޔަޢީ ފާތިމީ ޚިލާފަތާ ދިމާއަށް ދަމައިގަތް ސަރަޙައްދުތަކުގެ ސިޔާސީ ބަދަލުތަކަށް ވަރަށް ބޮޑަށް އަސަރުކުރިއެވެ.
މި ހާލަތްތަކުގައި ސެލްޖުކުން ވަނީ ތުރުކީގެ ފުޅާ ސަރަޙައްދެއްގެ ބިންގާ އަޅާފައެވެ. މި ސަރަޙައްދު ޚުރާސާން، ޓްރާންސޮކްސިއާނާ، އިރާޤު، އީރާން، ލެވަންޓް، އަދި އޭޝިޔާގެ ދެ ސިޓީއެއްގެ ތެރޭގައި ފުޅާވެގެން ދިޔައެވެ. ފުރަތަމަ މި ސަރަހައްދުގެ ވެރިރަށަކީ އީރާނުގެ އިސްފާހާން ސިޓީ ކަމަށާއި، ފަހުން އެ ސިޓީ އިރާގުގެ ބަޣްދާދަށް ބަދަލުކުރި ކަމަށެވެ.
މި ދުވަސްވަރު ޚޮރަސާން، ޓްރާންސޮކްސިއާނާ (މިހާރުގެ އުޒްބެކިސްތާނާއި ތަޖިކިސްތާން)، ލެވަންޓް (ސީރިއާގެ ސެލްޖުކްސް)، އަދި އެނަޓޯލިއާ (ރަމްގެ ސެލްޖުކްސް) ފަދަ ސަރަހައްދުތަކުގައި ކުދިކުދި ސެލްޖުކް ދައުލަތްތައް އުފެދުނެވެ. މި ހުރިހާ ދައުލަތްތަކަކީ އީރާނާއި އިރާގުގައި ސެލްޖުކް އެމްޕަޔަރުގެ ދަށުގައި ތިބި ދައުލަތްތަކެކެވެ.
ބަޣްދާދުގައި އޮތް ޢައްބާސީ ޚިލާފަތާއި އެޤައުމުގެ ސުންނީ ޢަޤީދާގެ ނިޒާމަށް ސަލްޖޫކުން ވަރުގަދަ ތާއީދެއް ދިނެވެ. އެއްފަރާތުން އީރާނާއި އިރާގުގައި ބުޔިދު ދަރިކޮޅުގެ ނުފޫޒު ފޯރުވުމުގެ ސަބަބުން އަދި އަނެއްފަރާތުން ސީރިޔާއާއި މިޞްރުގައި ފާތިމީންގެ ނުފޫޒު ފޯރުވުމުގެ ސަބަބުން އެ ސަރަޙައްދު ފުން ދަށަށް ދިއުމާ ގާތްވަމުން ދިޔައެވެ. ސަލްޖޫކުން ބުއިދުގެ ބާރަށް ނިމުމެއް ގެނެސް ފާތިމީ ޚިލާފަތާ ވަރަށް ބޮޑަށް ދެކޮޅު ހެދިއެވެ.
ހިޖުރައިން 347 ވަނަ އަހަރު ސެލްޖުކް ކޮމާންޑަރު ތުޣުރިލް ބެގް ވަނީ ބަޣްދާދުގައި ބުއިދު ދަރިކޮޅުގެ ވެރިކަން މުޅިން ނައްތާލާފައެވެ. ހުރިހާ ގަތުލުއާންމުތަކެއް ފިއްތާލައި، މިސްކިތްތަކުގެ ދޮރުތަކުން ރަސޫލާ (ޞޢވ) ގެ ޞަޙާބީންނާ ބެހޭ ގޮތުން ފާޑުކިޔާ އަދި ފުރައްސާރަކުރާ ލިޔުންތައް ނައްތާލިއެވެ. މީގެ އިތުރުން ޝިޔައީ ލީޑަރު އަބޫ ޢަބްދުﷲ އަލްޖައްލަބް ރަފީޒަމްގައި މާބޮޑަށް އަދި އިންތިހާއަށް މާބޮޑަށް ބޮޑުކޮށްދެއްވި ކަމަށް ބުނެ މަރުގެ އަދަބު ދެއްވިއެވެ.
ބަޣްދާދާއި އައްބާސީ ޚިލާފަތުގައި ޝީޢީ ބުއިދުގެ ނުފޫޒު ވަނީ ފެތުރިފައެވެ. ސަލްޖޫކުން ބުއިދު ސަރުކާރު ނައްތާލައި، އައްބާސީ ދައުލަތުގެ ވެރިރަށް ސުލްޠާން ތުޣްރިލް ބެގް ވަދެވަޑައިގަތުމުން، ޚަލީފާ އަލްޤައިމް ބިއަމްރުالله އޭނާއަށް ހޫނު މަރުޙަބާއެއް ދެއްވިއެވެ. ރީތި ހެދުންތައް ހަދިޔާކޮށް، އޭނާއާއެކު އިށީނދެވަޑައިގަތުމަށް ދައުވަތު ދެއްވައި، އިޙްތިރާމްގެ ލަޤަބުތަކުން ޝަރަފުވެރިކަން ދެއްވިއިރު، އޭގެ ތެރެއިން އެއް ލަޤަބަކީ “ސުލްޠާން ރުކްން އަލް ދީން ތުޣްރިލް ބެގް” އެވެ.
އޭގެ ފަހުން އައްބާސީ ޚަލީފާ އަމުރެއް ނެރުއްވީ، އެ ފައިސާ ފޮތިތަކުގައި ސުލްޠާން ތުޣްރިލް ބެގްގެ ނަން ލިޔެ، ބަޣްދާދުގެ މިސްކިތްތަކުގައި އޭނާގެ ނަމުގައި ޚުތުބާ ކިޔަން ޖެހޭނެ ކަމަށެވެ. އަދި ހުކުރު ނަމާދުގައިވެސް އަދި އެނޫން ތަންތަނުގައިވެސް އެކަލޭގެފާނަށްޓަކައި ދުޢާ ކުރަން ޖެހުނެވެ. ޚަލީފާގެ ރަޙްމަތުގެ ސަބަބުން މުޅި އިސްލާމީ ދުނިޔޭގައި ސަލްޖުކުންނަށް އިޙްތިރާމް ލިބި، ބަޣްދާދުގެ ވެރިކަން ކުރާ ފަރާތެއްގެ ގޮތުގައި ބުޔިދުންގެ ބަދަލުގައި ވެރިކަން ކުރިއެވެ. ޢައްބާސީ ޚަލީފާ އެމީހުންގެ ފަރާތުން ލިބޭ ކޮންމެ ނަސޭހަތެއް ވަރަށް އިޙްތިރާމާއެކު ޤަބޫލުކުރައްވައި، އެބޭފުޅުންނަށް ވަރަށް ބޮޑަށް އިޙްތިރާމް ކުރައްވާނެއެވެ.
ތުގްރިލް ބެގް އަކީ ވަރަށް ވަރުގަދަ، ބުއްދިވެރި، ހިތްވަރުގަދަ، ތަޤްވާވެރި، އަދި އިންސާފު ކުރިއަރުވާ ބޭފުޅެކެވެ. އެމަނިކުފާނުގެ މަތިވެރި އަޚްލާޤުގެ ސަބަބުން ދުވަހުން ދުވަހަށް އޭނާއަށް ތާއީދުކުރާ މީހުންގެ އަދަދު އިތުރުވަމުން ދިޔައެވެ. ބާރުގަދަ ލަޝްކަރެއްގެ ކޮމާންޑް ކުރައްވައި، ދީން ފެތުރުމުގައި ފުރިހަމަ ދައުރެއް އަދާކުރުމުގެ އަމާޒު ހިފައިގެން ހުރިހާ ސެލްޖުކް ތުރުކީން އެއްބައިވަންތަ ކުރުމަށް މަސައްކަތް ކުރެއްވިއެވެ.
ސަލްޖޫކް ދައުލަތާއި ގުޅުން ބަދަހި ކުރުމަށްޓަކައި ޚަލީފާ އަލްޤައިމް ބިއަމްރުالله ތުޣުރިލް ބެގްގެ ބޮޑުބޭބެ ޖަޢުފަރު ބެގްގެ ދަރިކަނބަލުން 448 ވަނަ އަހަރު (މީލާދީން 1059 ވަނަ އަހަރު) ކައިވެނި ބައްލަވައިގެންނެވިއެވެ. މީލާދީން 1062 ވަނަ އަހަރު ޚުދު ތުޣްރިލް ބެގް ވެސް އަލްޤައިމް ބިޢަމްރުاللهގެ ދަރިކަނބަލުންނާ ކައިވެނި ކުރެއްވިއެވެ. ނަމަވެސް އޭގެ ކުޑައިރުކޮޅެއް ފަހުން ތުގްރިލް ބެގްގެ ދިރިއުޅުން ނިމުމަކަށް އައެވެ.
ތުޣުރިލް ބެގް އަވަހާރަވީ ހިޖުރައިން 454 ވަނަ އަހަރުގެ ރަމަޟާން މަހުގެ 8 ވަނަ ދުވަހު ކަމަށާއި އެއީ މީލާދީން 1062 ވަނަ އަހަރާ ދިމާވާ ކައިވެންޏަށް ފަހު އެންމެ މަހެއްހާ ދުވަސް ފަހުން ކަމަށެވެ. މަރުވިއިރު އޭނާގެ އުމުރަކީ 70 އަހަރެވެ. އޭނާ އަވަހާރަވުމުގެ ކުރިން ތުގްރިލް ބެގް ވަނީ ޚުރާސާނާއި އިރާގުގެ ހުޅަނގު އުތުރު ސަރަހައްދުތަކުގައި ސެލްޖޫކްގެ ބާރާއި ކާމިޔާބީ ވަރުގަދަކޮށްފަ އެވެ.