ފިކުރީ ދެކޮޅުވެރިކަމުގެ ފުރަތަމަ ޑިޕްލޮމެޓިކް ކާމިޔާބީ

އަބްދާން ސާފީ

2021 ވަނަ އަހަރު އަފްޣާނިސްތާނުން އެމެރިކާ ސިފައިން ވަކިވެ، އޭގެ ފަހުން ތާލިބާނުންގެ ލީޑަޝިޕްގައި އިސްލާމިކް އެމިރޭޓް އޮފް އަފްޣާނިސްތާން (އައިއީއޭ) އުފެއްދިތާ ގާތްގަނޑަކަށް ހަތަރު އަހަރު ވެއްޖެ އެވެ.  މި މުޅި މުއްދަތުގައި ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޖުތަމަޢުން ބޮޑުތަނުން ދަމަހައްޓަމުން އައީ އަފްޣާނިސްތާނުގެ އާ ސިޔާސީ ނިޒާމާ މެދު ފަސްޖެހުމާއި، ހިމޭންކަމާއި، ނުވަތަ ޝަރުޠުތަކެއްގެ ގޮތުގައި ޝާމިލުވުމުގެ ޕޯސްޗަރެކެވެ.  ނަމަވެސް އަފްޣާނިސްތާނުގެ ޝަރުއީ ސަރުކާރެއްގެ ގޮތުގައި އައިއީއޭ ރަސްމީކޮށް ބަލައިގަތުމަށް ރަޝިޔާއިން ދާދިފަހުން ނިންމުމަކީ މި ޑިޕްލޮމެޓިކް ދަތިކަމުގެ ތެރޭގައި ލިބުނު ތާރީހީ ކުރިއެރުމެކެވެ.  އެއީ އައިއީއޭ ވެރިކަމަށް އެނބުރި އައި ފަހުން ދުނިޔޭގެ ގުޅުން ބަދަހިކުރުމަށް އައި ފުރަތަމަ ބޮޑު ބަދަލެވެ.

މި ތަރައްޤީއަކީ ރަމްޒީ ނުވަތަ ރަސްމިއްޔާތަށްވުރެ މާ ބޮޑު ތަރައްޤީއެކެވެ.  އެއީ ސަރަހައްދީ އަދި ދުނިޔޭގެ ޑައިނަމިކްސް އަލުން ބައްޓަން ކުރެވިދާނެ ސްޓްރެޓެޖިކް ގޮތެއްގައި ހިސާބުކޮށްފައިވާ ފިޔަވަޅެކެވެ.  އެއީ ހަމައެކަނި އަފްޣާނިސްތާނާއި އެގައުމުގެ ގާތް އަވަށްޓެރި ގައުމުތަކަށް ނޫން ކަމަށާއި ފުޅާ އިސްލާމީ ދުނިޔެއަށާއި ހުޅަނގުގެ ބާރުތަކާ އެކު ޖިއޮޕޮލިޓިކަލް ބެލެންސަށް ވެސް އަސަރުކުރާ ކަމެކެވެ.

ތާރީޚީ ކޮންޓެކްސްޓާއި ބަދަލުވަމުންދާ ހަގީގަތްތަކެވެ

އައިއީއޭގެ ފުރަތަމަ ދައުރުގައި (1996-2001) ޑިޕްލޮމެޓިކް ގޮތުން ގަބޫލުކުރީ އެންމެ ތިން ގައުމެއް ކަމަށްވާ ޕާކިސްތާނާއި ސައުދީ އަރަބިއްޔާ އަދި ޔުނައިޓެޑް އަރަބް އެމިރޭޓްސް އެވެ.  ރަޝިޔާއިން، އޭރު ގެންގުޅުނީ ޕޭސިވް އަދި އިދިކޮޅު ސްޓޭންޑެއް ކަމަށާއި، އދ.

ނަމަވެސް މިއަދު ބިމުގެ މަންޒަރު ފާހަގަކޮށްލެވޭ ތަފާތެވެ.  އެއްފަރާތުން އައިއީއޭ އިން ވަނީ އަފްޣާނިސްތާނުގެ ކުރީގެ ސަރުކާރުތަކާ ތަފާތުވެ، ތަރުތީބާއި ވެރިކަމާއި ސަލާމަތުގެ އާ މިންގަނޑުތަކެއް ގާއިމްކޮށްފަ އެވެ.  އަނެއްކޮޅުން ހުޅަނގުގެ ސިޔާސީ ދައުރުތަކާ ދުރުވެ، މިނިވަން ސްޓްރެޓެޖިކް ކޯހެއް ހީވާގިކަމާއެކު ކުރިއަށް ގެންދަނީ ރަޝިޔާއިންނެވެ.  މި ގޮތުން އަފްޣާނިސްތާނުގައި ސްޓޭބަލް އަދި ފިކުރީ ގޮތުން ބިނާވެފައިވާ ސަރުކާރެއް މޮސްކޯގެ ދިގުމުއްދަތުގެ ސަރަހައްދީ މަސްލަހަތާ ރަނގަޅަށް ގުޅިފައިވެ އެވެ.

ޔޫކްރޭން ހަމަނުޖެހުން ހިނގި ފަހުން ރަޝިޔާގެ ޚާރިޖީ ސިޔާސަތަށް އައި ބަދަލެއް

ޔޫކްރޭންގެ ހަމަނުޖެހުން ފެށުމާ ގުޅިގެން ރަޝިޔާގެ ޚާރިޖީ ސިޔާސަތަށް ބޮޑު ރީކެލިބްރޭޝަނެއް ކުރިމަތިވި އެވެ.  ހުޅަނގުގެ އިގްތިސާދީ ދަތިކުރުމުގެ ފިޔަވަޅުތަކާއި، ޑިޕްލޮމެޓިކް އެކަހެރިކަމާއި، ނޭޓޯގެ އިރުމައްޗަށް ފުޅާވުން ކުރިއަށް ގެންދިއުމުން މޮސްކޯއަށް މަޖުބޫރުވީ ހުޅަނގުގެ ވެރިކަމުން ބޭރުގައި ތިބި އަވަށްޓެރި ސަރަހައްދުތަކުގައި ބައިވެރިން ހޯދުމަށެވެ.  ޖިއޮގްރަފިކަލީ މެދުތެރޭ އޭޝިއާ، ޗައިނާ، ޕާކިސްތާން، އަދި އީރާނުގެ ހުރަސް މަގުގައި އޮންނަ އަފްޣާނިސްތާނަކީ ރަޝިޔާގެ ސަރަހައްދީ ހިސާބުތަކަށް ޖިއޮޕޮލިޓިކަލް އަގު އިންތިހާއަށް އޮތް ގައުމެކެވެ.  މޮސްކޯއިން އައިއީއޭ ބަލައިގަތުމަށް ބާރުއަޅަނީ އަސާސީ ބައެއް ކަންތައްތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ:

1. މެދުތެރޭ އޭޝިޔާގެ ބޯޑަރުތައް ރައްކާތެރިކުރުން
އައިއެސް ފަދަ ޓްރާންސްނޭޝަނަލް ހަނގުރާމަވެރި ޖަމާއަތްތަކުން ކުރިމަތިވެފައިވާ ނުރައްކަލަކީ ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ވަންދެން މޮސްކޯއަށް އުނދަގޫތަކެއް ކުރިމަތިވެފައިވާ ނުރައްކަލެކެވެ.  މިފަދަ ކަންކަމާ ދެކޮޅަށް އައިއީއޭގެ ވަރުގަދަ ސްޓޭންޑާއި އަފްޣާނިސްތާނުގެ ބޯޑަރުތަކުގައި ހަމަޖެހުން ގާއިމްކުރުމުގައި ލިބުނު ކާމިޔާބީއަކީ ރަޝިޔާއަށް ސްޓްރެޓެޖިކް ޔަގީންކަމެއް ލިބިގެންދާ ކަމެކެވެ.

2. މަސްތުވާތަކެތީގެ ވިޔަފާރިއާ ދެކޮޅަށް މަސައްކަތްކުރުން
އައިއީއޭ އިން ޕޮޕީ އިންދުން ހަރުކަށި އަދި ތަންފީޒު ކުރެވޭ ގޮތަށް މަނާކުރުމާއި މަސްތުވާތަކެތީގެ ވިޔަފާރިއާ ދެކޮޅަށް ވަރުގަދަ ފިޔަވަޅުތަކެއް އެޅުމަކީ ރަޝިޔާގެ އެތެރޭގެ ސަލާމަތާއި އާންމު ސިއްހަތަށް ސީދާ ފައިދާތަކެއް ކުރާ ކަމެކެވެ.

3. އެންޓި ވެސްޓަރން ބްލޮކެއް އުފެއްދުން
ރަޝިޔާ، ޗައިނާ، އީރާން، އަދި އަފްޣާނިސްތާނުގެ މެދުގައި އެއްބާރުލުން ފުންވުމަކީ ހުޅަނގުގެ ޔުނިލެޓަރިޒަމް އާއި ފިކުރީ ވެރިކަން ކައުންޓަރބެލެންސް ކުރާ އާ ދުނިޔޭގެ ނިޒާމެއް އުފެދުމަށް މެދުވެރިވާ ސަބަބަކަށް ވެދާނެ އެވެ.

އައިއީއޭގެ ޑޮމެސްޓިކް އެޗީވްމަންޓްސް

އައިއީއޭގެ ޝަރުއީ ކަމުގެ އެންމެ ބޮޑު ގޮންޖެހުމަކީ ހުޅަނގުގެ ވާހަކަތަކާއި ޕްރޮޕެގެންޑާތަކުން ތާލިބާނުންނަކީ ނާތަހުޒީބު، ވެރިކަން ނުކުރެވޭ، އަދި ހަރުކަށި ފިކުރުގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ތަކުރާރުކޮށް ސިފަކުރުމެވެ.  ނަމަވެސް ބިމުގައިވާ ހަގީގަތްތަކުން ކުލަޖައްސަނީ މާ ތަފާތު މަންޒަރެކެވެ.  އައިއީއޭ އިން ވަނީ މުހިންމު ބައެއް ދާއިރާތަކުން ފާހަގަކޮށްލެވޭ ކުރިއެރުންތަކެއް ހޯދާފައެވެ.

1. ވެރިކަމާއި ހިންގުން
ކާބުލް އާއި ހުރިހާ އަތޮޅެއްގައި ވެސް ފުލުހުންނާއި އިންސާފާއި ސިއްހީ ފަރުވާއާއި ތައުލީމާއި މާލިއްޔަތުގެ ފަންކްޝަނަލް ނިޒާމުތައް އަލުން ގާއިމްކޮށްފައިވެ އެވެ.  އެންޓި ކޮރަޕްޝަން ކެމްޕޭންތަކާއި، އާމްދަނީ އެއްކުރުމާއި، އިދާރީ އިސްލާހުތަކުގެ ސަބަބުން ދައުލަތުގެ ކަންކަން ރަނގަޅުވެފައިވާކަން ހާމަވެއެވެ.

2. ސަލާމަތީ ކަންކަން އަލުން ގާއިމްކުރުން
ހަތަރު ދިހަ އަހަރަށް ވުރެ ގިނަ ދުވަސް ފަހުން ފުރަތަމަ ފަހަރަށް އަފްޣާނިސްތާނަށް ނިސްބަތުން ސުލްހަވެރިކަމާއި އެތެރޭގެ ހަމަޖެހުން ލިބިފައިވެ އެވެ.  ހައިވޭތަކާއި، ރަށްރަށުގެ ޑިސްޓްރިކްޓްތަކާއި، ދުރު ސަރަހައްދުތައް ވަނީ ދައުލަތުގެ ވަރުގަދަ ކޮންޓްރޯލްގެ ދަށަށް ގެނެސްފައެވެ.

3. އިޤްތިޞާދީ މިނިވަންކަން
ބޭރުގެ އެހީއަށް ބަރޯސާވުމުގެ ބަދަލުގައި އައިއީއޭއިން މަސައްކަތް ކުރަނީ އެތެރޭގެ އާމްދަނީއާއި ވަސީލަތްތައް ބެލެހެއްޓުމުގެ ތެރެއިން ރާއްޖެ ހިންގުމަށެވެ.  މިއީ ދިގުމުއްދަތުގެ އިސްތިގުލާލަށް އެޅޭ މުހިންމު ފިޔަވަޅެކެވެ.

ރަޝިޔާ ގަބޫލުކުރުމުގެ ގްލޯބަލް އިމްޕްލިކޭޝަންސް

ރަޝިޔާއިން އައިއީއޭ ބަލައިގަތުމަކީ ދެގައުމުގެ ޑިޕްލޮމެޓިކް ބަދަލަކަށްވުރެ މާ ބޮޑު ކަމެއް ކަމަށް ވެސް ވިދާޅުވި އެވެ.  އެއީ އޭގެ ސަބަބުން ކުރިމަތިވެދާނެ ބައެއް ނަތީޖާތަކާއެކު ފުޅާ ޖިއޮޕޮލިޓިކަލް ރީލައިންމަންޓެއް ފަށާ ކަމެކެވެ:

1. ބައިނަލްއަޤްވާމީ ސްޓޭލްމޭޓް މުގުރާލުން
މި ފިޔަވަޅަކީ ޗައިނާ، އީރާން، ތުރުކީ، ގަތަރު، އަދި މެދުތެރޭ އޭޝިއާގެ ޖުމްހޫރިއްޔާތައް ހިމެނޭ ގޮތަށް އެހެން ގައުމުތަކަށް އައިއީއޭ ރަސްމީކޮށް ބަލައިގަތުމަށް ވިސްނުމަށް މަގުފަހިވެދާނެ ކަމެކެވެ.

2. އިސްލާމީ ދުނިޔެއަށް ފިކުރީ ގޮންޖެހުމެއް
އައިއީއޭ އިން ދެމެހެއްޓެނިވި ވެރިކަމެއް ދައްކާނަމަ، އުފެދޭ ޕްރެޝަރު ސުވާލެއް: ސިޔާސީ ނިޒާމުތައް ބިނާވެފައި އޮންނަންވީ އިސްލާމީ އަގުތަކާއި އުސޫލުތަކުގެ މައްޗަށް ނޫން ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟

3. ހުޅަނގަށް ރަމްޒީ ބަލިވުމެއް
ރަޝިޔާގެ މި ނިންމުމަކީ އައިއީއޭ އަކީ ޑިޕްލޮމެޓިކް ގޮތުން ބަލައިގަނެވޭނެ އެއްޗެއް ނޫން ކަމަށް ހުޅަނގުގެ ނަރެޓިވް އަށް ބުރޫއަރާ ނިންމުމެކެވެ.  އެއީ ކާބުލް ވެއްޓުނު ފަހުން ތާލިބާނުންގެ ސަރުކާރު އެކަހެރި ކުރުމަށް އަމާޒު ހިފާފައިވާ އެމެރިކާގެ ސިޔާސަތަށް އަޚްލާޤީ އަދި ސްޓްރެޓެޖިކް ނާކާމިޔާބީއެއް ތަމްސީލުކުރާ ކަމެކެވެ.

4. އދ.އަށް ޕްރެޝަރު ބޮޑުވުން
ޗައިނާ ފަދަ ނުފޫޒުގަދަ ގައުމުތަކުން ރަޝިޔާގެ ލީޑު ނަގަން ޖެހިއްޖެ ނަމަ، އަފްޣާނިސްތާނުގެ ގާނޫނީ މަންދޫބެއްގެ ގޮތުގައި އައިއީއޭ އަށް ގޮނޑި ކުރުމަށް އދ.

ހުޅަނގުގެ ސިޔާސަތު ކަނޑައަޅާ ފަރާތްތަކަށް ސްޓްރެޓެޖިކް މޮމެންޓެއް

ރަޝިޔާއިން މި ކެރިގެން އަޅާ ފިޔަވަޅަކީ ހުޅަނގުގައި އިންޓްރޮސްޕެކްޝަން އަށް ބާރުއަޅަން ޖެހޭ ފިޔަވަޅެކެވެ.  އަސްކަރީ ތަދައްޚުލުވުމުގެ ތެރެއިން އަފްޣާނިސްތާނުގައި ޑިމޮކްރަސީ ތަންފީޒު ކުރުމަށް ކުރި މަސައްކަތްތައް ވަނީ ނާކާމިޔާބުވެފަ އެވެ.  ހަނގުރާމައިގެ މޮޑެލްއަކީ މުސްކުޅި މޮޑެލްއެކެވެ.  ފިކުރީ މައިދާނުގައި ހުޅަނގުން ވަނީ ވަރުގަދަ އަދި ފިކުރީ ގޮތުން ބިނާވެފައިވާ ދިވެހިންގެ ދެކޮޅުވެރިކަމަށް ވެރިކަން ދޫކޮށްލާފައެވެ.  ހުޅަނގުގެ ޑިސެންގޭޖްމަންޓް ކުރިއަށް ގެންދިއުމުން އަފްޣާނިސްތާނުގައި އޮތް ބާކީ އޮތް ނުފޫޒު ގެއްލިގެން ދިއުމާއި އެކު ޗައިނާ، ރަޝިޔާ އަދި އަފްޣާނިސްތާން މެދުތެރޭ އޭޝިއާގެ ހުރިހާ ހިސާބެއްގައި ގުޅުވައިދޭ އާ ސްޓްރެޓެޖިކް ބްލޮކެއް ވަރުގަދަ ކުރުން އަވަސްވެގެންދެއެވެ.

ގްލޯބަލް ޑިޕްލޮމެސީގެ އާ ޗެޕްޓަރެއް

ރަޝިޔާއިން އައިއީއޭ ބަލައިގަތުމަކީ ދެގައުމުގެ ގުޅުންތަކަށް ބަދަލެއް އައުމަށްވުރެ މާ ބޮޑު އިޝާރާތެކެވެ.  އެއީ ބައިނަލްއަގްވާމީ ޑިޕްލޮމެސީގެ އާ ބާބެއް ހުޅުވާލާ ކަމެކެވެ.  މިނިވަން ޤައުމުތަކުގެ އިސްތިޤްލާލީ ނިންމުންތަކަށް އިޙްތިރާމްކުރާ މީހުންނާއި، އަދިވެސް މުއްދަތު ހަމަނުވާ އިސްތިޢުމާރީ މާތްކަމުގެ ހީތަކުގައި ހިފަހައްޓާ މީހުންނާ ދެމެދު ދުނިޔެ ބައިބައިވަމުންދެއެވެ.

އަފްޣާނިސްތާނުން ވަނީ، ހަގީގަތަށް ކިތަންމެ ދުވަހަކު އިންކާރު ކުރިޔަސް، އާޚިރުގައި ހަގީގަތް ކުރިއަރާނެކަން ދައްކާލާފައެވެ.  މިނިވަން، ފިކުރީ، އަދި ކަރާމާތްތެރި އަފްޣާނިސްތާނަކީ ދުނިޔޭގެ ނިޒާމުގެ ފުރިހަމަ އަދި ހަމަހަމަ މެންބަރެއްގެ ގޮތުގައި އދ. އަދި ބައިނަލްއަގުވާމީ މުޖުތަމައުން ބަލައިގެނެ އަފްޣާނިސްތާނަކީ އެމީހުންނާއި އެއްފަދަ ހަމަހަމަ ގުޅުމެއް ގޮތުގައި ދެކެންޖެހެއެވެ.