ލިޔުނީ: ނަޤީބު އަޙްމަދު ހަމީދީ
الله ގެ ރަސޫލާ (ޞޢވ) ގެ ނަމޫނާ ސިފައަކީ އިންސާނިއްޔަތުގެ އެންމެ ފަހުގެ މަގުދައްކާ ކަމުގައި އެކަލޭގެފާނު ކަމުގައި ވެގެންދިޔަ މާނަކުރާ ސިފައެކެވެ. އޭނާގެ މަތިވެރި ސުލޫކު އޭނާގެ އަމިއްލަ ދިރިއުޅުމަށްވުރެ ވެސް ފުޅާވެ، މުޖުތަމަޢުގެ ކޮންމެ ދާއިރާއެއް ބައްޓަން ކުރިއެވެ. މި ބައިގައި އަޅުގަނޑުމެން ކުރުކޮށް ބަލާލާނީ ގޭތެރޭގައި އޭނާގެ ދިރިއުޅުމުގެ މައްޗަށެވެ.
ގޭގައި ރަސޫލާ (ޞޢވ) ގެ އަޚްލާޤު
ހަޟްރަތު ޢާޢިޝާ (ރ.އ) ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ.
«ما كانَ أحَدٌ أحْسَنَ خُلُقًا مِن رَسُولِ اللَّهِ، صلى الله عليه وسلم؛ ما دَعاهُ أحَدٌ مِن أصْحابِهِ ولا مِن أهْلِ بَيْتِهِ إلّا قالَ: لَبَّيْكَ، فَلِذَلِكَ أنْزَلَ اللَّهُ تَعالى: ﴿وإنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ﴾ [القلم: 4]»
ތަރުޖަމާ:
“الله ގެ ރަސޫލާ (ޞޢވ) އަށް ވުރެ ރަނގަޅު އަޚްލާޤެއް އެއްވެސް މީހެއްގެ ކިބައިގައި ނެތެވެ. ކޮންމެ މީހަކު – ޞަޙާބީއެއް ވިޔަސް ނުވަތަ އާއިލާގެ މީހަކު ވިޔަސް – އޭނާއަށް ގޮވާލި ފަހަރަކު، ‘ތިބާގެ ޚިދުމަތުގައި’ ކަމަށް ބުނެ އޯގާތެރިކަމާއެކު ޖަވާބު ދެއެވެ.” މިއީ މާތްالله އެކަލޭގެފާނާ ބެހޭގޮތުން ބާވައިލެއްވި ސަބަބެވެ.
﴿وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٍ﴾ [القلم: 4] .
“އަދި ހަމަކަށަވަރުން، ތިޔައީ ވަރަށް ބޮޑު އަޚްލާޤީ ސިފައެއްގެ މީހެކެވެ.”
ހަޟްރަތު ޢާޢިޝާ (ރ.އ) ވެސް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.
« عن عروة، عن عائشة رضي الله عنها قالت: ما ضرب رسول الله صلى الله عليه وسلم خادمًا له، ولا امرأةً… »
ތަރުޖަމާ:
ޢާޢިޝާ (ރ.އ.) ގެ އަރިހުން ޢުރުވާ ރިވާކުރައްވާފައިވެއެވެ.
“الله ގެ ރަސޫލާ (ޞޢވ) ދުވަހަކުވެސް އަޅަކަށް ނުވަތަ އަންހެނަކަށް ތަޅައެއް ނުލައްވައެވެ. އެންމެންނާ މެދު އޯގާތެރިކަމާއެކު ކަންތައް ކުރެއްވިއެވެ.
މި ޙަދީޘް މުޞްނަފް ޢަބްދުލްރައްޒާޤު (9/176)، މުޞްނަފް އިބްނު އަބީ ޝައިބާ (14/170)، އަދި މުސްނަދު އަޙްމަދު (40/37) ގައި ލިޔެވިފައިވެއެވެ.
ގޭތެރޭގެ ކަންކަމުގައި ރަސޫލާ (ޞޢވ)ގެ ދައުރު
عَنْ الأَسْوَدِ بْنِ يَزِيدَ، قَالَ: سَأَلْتُ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا: مَا كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَصْنَعُ فِي بَيْتِهِ؟ قَالَتْ: كَانَ يَكُونُ فِي مِهْنَةِ أَهْلِهِ، فَإِذَا سَمِعَ الأَذَانَ خَرَجَ.
(صحيح البخاري 5/2052)
ތަރުޖަމާ:
އަލްއަސްވާދު ބިން ޔަޒީދު ރިވާވެގެންވެއެވެ.
“އަހަރެން ޢާއިޝާ (ރ.އ) އާއި ސުވާލުކުރީމެވެ، ‘ގޭގައި ރަސޫލާ (ޞޢވ) ކުރެއްވީ ކޮންކަމެއްތޯއެވެ؟’ އެކަމަނާ ޖަވާބު ދެއްވީ، ‘އެކަލޭގެފާނު އާއިލާއަށް ޚިދުމަތް ކުރެއްވުމުގައި އުޅުއްވާނެ ކަމަށާއި، ނަމަވެސް އަޟާން އަޑު އިވުމުން ނަމާދަށް ފުރާވަޑައިގަންނަވާނެ ކަމަށެވެ.
ރަސޫލާ (ޞޢވ) ގޭތެރޭގެ މަސައްކަތްތަކުގައި ހީވާގިކަމާއެކު ބައިވެރިވެ، އާއިލާގެ ޒިންމާދާރު މެންބަރެއްގެ ގޮތުގައި އަދާކުރެއްވި ދައުރު އަދާކުރެއްވިއެވެ. ނަމަވެސް ނަމާދުގެ އަޑު އިވުމާއެކު ވަގުތުން ދީނީ ވާޖިބު އަދާކުރުމަށް ނިކުމެގެން ދިޔައެވެ.
ހިތާމައިގެ އަހަރު.
ނަބިއްޔާ ކަމުގެ ދިހަވަނަ އަހަރު ރަސޫލާ (ޞޢވ) އަށް ލިބިވަޑައިގަތީ ޒާތީ ބޮޑު ދެ ގެއްލުމެކެވެ: އެއީ އެކަލޭގެފާނުގެ ދޮންބައްޕަ އަބޫ ޠާލިބާއި އެކަލޭގެފާނުގެ ލޮބުވެތި އަނބިކަނބަލުން ޚަދީޖާ (ރ.އ) އަވަހާރަވުމެވެ. މި ދުވަސްވަރު ‘ޢަމް އަލްޙައުޒްން (ހިތާމަ އަހަރު) ގެ ނަމުން މަޝްހޫރުވެގެން ދިޔައީ އޭނާއަށް ކުރިމަތިވި އިންތިހާއަށް ލިބުނު ހިތާމަތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ. މި ދެ ޝަޚުޞިއްޔަތަކީ އޭނާއަށް އެންމެ ބޮޑު ސަޕޯޓަރުން ކަމުގައި ވެފައި – އޭނާގެ ރައްކާތެރިޔާގެ ގޮތުގައި އަބޫ ޠާލިބު އަދި އޭނާގެ ލޯބިވާ އަނބިމީހާ އަދި އަރާމު މަސްދަރެއްގެ ގޮތުގައި ޚަދީޖާ އެވެ.
عامُ الحُزن، وهو العامُ العاشرُ من بَعثتهِ صلى الله عليه وسلم، فقد تُوفيت فيهِ زوجتهُ خديجةُ بنتُ خُويلدٍ رضي اللهُ عنها، وتُوفي فيهِ عمهُ أبو طالب».
(فقه السيرة النبوية مع موجز لتاريخ الخلافة الراشدة، ص 97)
ތަރުޖަމާ:
“‘ޢަމް އަލްޙައުޒްން (ހިތާމަ އަހަރު) އަކީ އެކަލޭގެފާނުގެ (ޞޢވ) ނަބިއްޔާކަމަށް ފަހު ދިހަވަނަ އަހަރެވެ. އެ އަހަރު އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިކަނބަލުން ޚަދީޖާ ބިންތު ޚުވައިލިދު (ރ.އ) އާއި އޭނާގެ ދޮންބައްޕަ އަބޫ ޠާލިބު އަވަހާރަވިއެވެ.” (ފިޤްޙްލްސީރަތުލްނަބަވިއްޔާ މާޢާ މުޖާޒުލްޠާރިޚްލްޚިލާފަޙްލްރަޝީދާ، ޞ. 97)
ރަސޫލާ (ޞޢވ) އެކަލޭގެފާނުގެ އާއިލާއަށް އޮތް ލޯތްބެވެ.
ރަސޫލާ (ޞޢވ) ވެސް ތަޙައްމަލު ކުރެއްވީ އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރިކަލުން އިބްރާހީމްގެ ގެއްލުމެވެ. އެކަލޭގެފާނު އަވަހާރަވުމާއެކު، الله ގެ އިރާދަފުޅަށް ކެތްތެރިކަމާއި ކިޔަމަންތެރިކަން ދައްކަވަމުން އެކަލޭގެފާނު ހިތާމަ ފާޅުކުރެއްވިއެވެ.
“إِنَّ العَيْنَ تَدْمَعُ، وَالقَلْبَ يَحْزَنُ، وَلَا نَقُولُ إِلَّا مَا يُرْضِي رَبَّنَا، وَإِنَّا.” بِفِرَاقِكَ يَا إِبْرَاهِيمُ لَمَحْزُونُونَ.”
ތަރުޖަމާ:
“ހަމަކަށަވަރުން ލޮލުން ކަރުނަ އޮހޮރެ، ހިތް ހިތާމަކުރާ ނަމަވެސް އަހަރެމެންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ރުހިވޮޑިގަންނަވާ އެއްޗެއް މެނުވީ އަހަރެމެން ނުބުނަމެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން، އޭ އިބްރާހީމް ކަލޭގެފާނު ވަކިވުމުން އަހަރެމެން ހިތާމަކުރަމެވެ.”
މި ބަސްފުޅުން ދައްކުވައިދެނީ ކެތްތެރިކަމާއި الله ގެ އަމުރަށް ތަބާވެ ތިއްބަވައިގެން ރަސޫލާ (ޞޢވ) ގެ ފުން ހިތާމައެވެ.
الله ގެ ރަސޫލާ (ޞޢވ) ގެ ލޮބުވެތި ދަރިކަނބަލުން ފާތިމާ (ރ.އ) އަކީ އެކަލޭގެފާނަށް އިންތިހާއަށް ލޯބިވެވޮޑިގެންވާ ބޭކަނބަލެކެވެ. އެކަމަނާއަށް އޭނާގެ ފުން ލޯބި ފާޅުކުރެއްވީ އަންނަނިވި ޙަދީޘްފުޅުގައެވެ.
“إِنَّمَا فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّي، يُؤْذِينِي مَا آذَاهَا.”
(صحيح مسلم 7/141)
ތަރުޖަމާ:
“ފާތިމަތަކީ އަހަރެންގެ ބައެއް؛ އޭނާއަށް ގެއްލުމެއް ލިބުނު ކޮންމެ އެއްޗަކުން އަހަންނަށް ގެއްލުން ލިބެއެވެ.” (ޞަޙީޙް މުސްލިމް 7/141)
ނިންމުން
الله ގެ ރަސޫލާ (ޞޢވ) އަކީ ލޯތްބާއި އޯގާތެރި އާއިލީ މީހެކެވެ. ދަރިންނާއި އަނބިންނާއި ގާތްތިމާގެ މީހުންނަށް ފުން ލޯތްބާއި އެކު އަޅާލާ، އަބަދުވެސް އެމީހުންގެ ހައްގުތައް ދަމަހައްޓަމުން ދިޔައެވެ. ދުވަހަކުވެސް ހަރުކަށި ވާހަކައެއް ނުދައްކަވާ، އާއިލާގެ މެމްބަރުންނާ މެދު ގޯސްކޮށް އަމަލުކޮށްފައެއް ނުވެއެވެ. ގޭތެރޭގެ މަސައްކަތްތަކުގައި ހީވާގިކަމާއެކު ބައިވެރިވެ، ގޭތެރޭގައި އޯގާތެރިކަމާއި ހަމަޖެހުމަށް ހިތްވަރު ދެއްވިއެވެ. އޭނާގެ ނަމޫނާ ސިފައަކީ އެންމެންނަށް ވެސް މަގުދައްކައިދޭ އަލިކަމެއްގެ ގޮތުގައި ދެމިއޮތް އެއްޗެކެވެ.
މުޙައްމަދު ނަބިއްޔާ (ޞޢވ) ގެ އިޖުތިމާޢީ ސުލޫކު – 1 ވަނަ ބައި
