އަބޫ އައްސަދުލް އަފްޣާނީ
ޤިސާސްގެ ޝަރީޢަތަކީ އިންސާނީ ޠަބީޢަތް ހެއްދެވި ފަރާތުން ޤާއިމުކުރައްވާފައިވާ އިލާހީ ގޮތުން ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ އަދި ފުން ޙިކުމަތްތެރި ނިޒާމެކެވެ. އެއީ މުޖުތަމަޢަށް ރައްކާތެރިކަމެއްގެ ގޮތުގައި އަދި ދިރިއުޅުން ރައްކާތެރިކުރުމުގެ ވަސީލަތެއްގެ ގޮތުގައި މަތިވެރި ޤުރުއާނުގައި ސިފަކޮށްފައިވާ އިސްލާމީ އަދަބުވެރި ޝަރީޢަތުގެ މައިގަނޑު ޙުކުމްތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އެއްޗެކެވެ. އޭގެ ބޭނުމަކީ ފަރުވާކުޑަ އަނިޔާވެރިކަން ހިފެހެއްޓުމާއި، އަމިއްލަ ބަދަލު ހިފުން ނިމުމަކަށް ގެނައުމާއި، ކުށްވެރިން އަދަބު ނުލިބި ކުށެއްނެތް ލޭ އޮހޮރުވުން ހުއްޓުވުމެވެ.
މި ގާނޫނުން މަސައްކަތް ކުރަނީ ފަރުދީ ހައްގުތަކަށް އިހުތިރާމްކޮށް، ދެފަރާތުގެ ޒިންމާތައް ދަމަހައްޓައި، ރަނގަޅު، ހަމަޖެހޭ، ސުލްހަވެރި މުޖުތަމައެއް އާލާކުރުމަށެވެ. ޤިސާސަކީ ޖަމާޢަތުގެ ޙަޔާތުގެ މުހިންމު އަސާސްތައް ދަމަހައްޓަން الله (ޞޢވ) ބާވައިލެއްވި ޙުކުމެކެވެ. الله ތަޢާލާ ވަނީ އިންސާނުންގެ ލޭ ފުންކޮށް މާތްކުރައްވާފައެވެ. އަލްވަދާޢުގެ ދަރުސްގައި الله ގެ ރަސޫލާ (ޞޢވ) އިޢުލާން ކުރެއްވީ، މީހެއްގެ ފުރާނައާއި، މުދަލާއި، ޝަރަފާއި، އެމީހެއްގެ މުޤައްދަސްކަން ކަޢުބާއާ އެއްވަރަށް، އެމީހެއްގެ ޙަޔާތާއި، މުއްސަނދިކަމާއި، ޝަރަފުވެރިކަމެއް ނެތިގެން ނުވާނެއެވެ.
ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ބަލާއިރު، މަރާލުން ދެ ބަޔަކަށް ބަހާލެވިފައި ވެއެވެ: ގަސްތުގައި މީހަކު މަރާލުމާއި، އެކްސިޑެންޓްގައި މީހަކު މަރާލުމާއި، ފަހުގެ ބާވަތްތައް ފިޤުހުވެރިން އިތުރު އެތައް ވައްތަރަކަށް ބަހާލައެވެ. ގަސްތުގައި މީހަކު މަރާލުމަކީ ގަސްތުގައި އަދި އެނގިހުރެ މީހަކު ފުރާނައެއް ނަގާލުމެވެ. އެކްސިޑެންޓަލް ކިލިންގ އަށް ނިސްބަތްވަނީ ގޯހެއްގެ ތެރެއިން، ނިޔަތެއް ނެތި މަރުވާ މައްސަލަތަކަށެވެ.
ގަސްދުގައި މީހަކު މެރުމުގެ މައްސަލަތަކުގައި އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގައި ކަނޑައަޅާފައިވަނީ ކުށްވެރިޔާއަށް އޭނާ ޝިކާރައަކަށް ވެފައިވާ މީހާއަށް ކުރި އަދަބު، އެއީ ޤިސާސް އެވެ. މުޅި ތާރީޚުގައިވެސް އިންސާނީ މުޖުތަމަޢުތަކުގެ ތެރެއިން ގިނަ މުޖުތަމަޢުތަކަކީ މި އުޞޫލުގެ ކޮންމެވެސް ވައްތަރަކަށް ތަބާވެފައިވާ މުޖުތަމަޢުތަކެކެވެ. ތާރީޚީ ތަޖުރިބާއިން އެނގޭ ގޮތުގައި ޤިސާސް ޖަހާފައިވާ ކޮންމެ ތަނެއްގައިވެސް ދިރިއުޅުމުގެ މާތްކަން ރައްކާތެރިކޮށްފައިވެއެވެ. އެކަމަށް އަޅާނުލާ ތިބި ކޮންމެ ތަނެއްގައި ވެސް އިންސާނާގެ ލޭ ފެނަށް ވުރެ އަގުހެޔޮވެ، ތަރުތީބު ނުވެ، އަނިޔާވެރިކަމާއި، ހިފެހެއްޓުމެއް ނެތި މަރާލުމަށް ޖާގަ ލިބެ އެވެ.
މިފަދަ ހަލަބޮލިކަން ހުއްޓުވުމަށްޓަކައި، ދިރިއުޅުން ރައްކާތެރިކުރުމުގެ ވަސީލަތެއްގެ ގޮތުގައި ޤިސާސްގެ ޝަރީޢަތް ބާވައިލެއްވިއެވެ. ބަހުގެ ގޮތުން ޤިސާސް އިން ދޭހަވަނީ ޢަމަލަކަށް ތަބާވުމުގެ ނުވަތަ އެއްގޮތްކުރުމުގެ ޚިޔާލެވެ. އިސްލާމީ ފިޤުހުގައި އެއީ ކުށްވެރިޔާގެ މައްޗަށް އޭނާ ދިން ގެއްލުމުގެ މިންވަރު އެއްވަރަށް ލާޒިމުކުރުމަށެވެ.
ޤިސާސް އަކީ ދުނިޔޭގެ އެންމެ ދުވަސްވީ ޤާނޫނީ އުސޫލުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ، ޖީލުތަކުގެ ތެރޭގައި ރައްކާތެރިކޮށްފައިވާ އުސޫލެކެވެ. އިސްލާމްދީނުގެ ކުރިން ޖާހިލުކަމުގެ ޒަމާނުގެ ޢަރަބިން ތަބާވީ ފަނާކުރަނިވި އާދައެކެވެ: އެމީހުންގެ ޤަބީލާގެ މީހަކު މަރާލައިފިނަމަ، ބަދަލު ހިފާފައިވަނީ ޤާތިލުގެ ޤަބީލާގެ ބައެއް މީހުން މަރާލައި، ބައެއް ފަހަރު މުޅި ގިންތިތައް ފޮހެލައިގެން އެއް ފުރާނައެއްގެ ބަދަލު ހިފުމުންނެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ބަދަލު ހިފުމާއި ގަބީލާތަކުގެ މެދުގައި ހިނގާ ހަނގުރާމައިގެ ނިމުމެއް ނެތް ދައުރުތަކަށް ތެޔޮ ލިބުނެވެ. މިފަދަ މާޙައުލެއްގައި ﷲ (ޞޢވ) ބާވައިލެއްވީ އިންސާފުގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައިވާ ޝަރީޢަތެކެވެ. އިސްލާމްދީން ވަނީ ޒާތީ ބަދަލު ހިފުމުގެ ދާއިރާއިން ބަދަލު ހިފުން ނައްތާލައި، ގާނޫނީ އަދި ޝަރުއީ އޮނިގަނޑެއްގެ ތެރޭގައި ބަހައްޓާފައެވެ.
ބަދަލު ހިފުމުގެ ބަހަނާގައި މަގުމަތީގައި އެކަކު އަނެކަކު މަރާލުމަކީ އިސްލާމްދީން ހުއްދައެއް ނޫނެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި ދިރިއުޅުމާއި މަރުގެ މައްސަލަތައް ފަނޑިޔާރުންނާއި ކޯޓުތަކާއި އިންސާފުގެ އޮނިގަނޑަކާ ހަވާލުކުރި އެވެ. އެއް މީހެއްގެ ކުށުގެ ސަބަބުން ދިހަވަރަކަށް މީހުން މަރާލާފައިވާ ކޮރަޕްޓް ގަބީލާތަކުގެ އަމަލުތައް އެ ދީނުން އުވާލި އެވެ. الله صلى الله عليه وسلم ސޫރަތުލް މަޢީދާ، 45 ވަނަ އާޔަތުގައި ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.
“އަދި އެއުރެންނަށް ދިރިއުޅުމަކަށް ޙަޔާތެއް، ލޮލަކަށް ލޮލެއް، ނޭފަތެއްގެ ބަދަލުގައި ނޭފަތެއް، ކަންފަތެއްގެ ބަދަލުގައި ކަންފަތެއް، ދަތެއްގެ ބަދަލުގައި ދަތެއް ކަނޑައަޅުއްވައި، ޒަޚަމްތަކަށް ޝަރުޢީ ޤިޞާޞް ކަނޑައެޅިއްޖެއެވެ.
މާނައަކީ އޮޅުން ފިލުވާލެވޭނެ އެއްޗެއް ނޫން: އެއް ދިރިއުޅުމުގެ ބަދަލުގައި އެއް ދިރިއުޅުން، އެއް ލޮލަށް އެއް ލޮލަށް، އަދި އަނެއް ޒަޚަމެއްގެ ބަދަލުގައި އެއް ޒަޚަމް. މާފު އިޚްތިޔާރުކުރާ މީހަކަށް އޭގެ ބަދަލުގައި އިލާހީ މާފު ލިބެއެވެ.
އެމީހެއްގެ ގާތްތިމާގެ މީހަކު މަރާލައިފިނަމަ، އިސްލާމްދީނުގައި ދަސްކޮށްދެނީ، ޤިޞާޞް ހޯދޭނީ ހަމައެކަނި ޤާތިލުގެ އަމިއްލަ ނަފްސުގެ އަތުން ކަމަށާއި، އޭނާގެ އާއިލާ ނުވަތަ ޤަބީލާގެ ކިބައިން ނޫން ކަމަށެވެ. ޤިސާސް އަކީ އެހާ ބެލެންސްޑް އަދި އިންސާފުވެރި ނިޒާމެއް ކަމުން އެއްވެސް ބަދަލު ޤާނޫނަކުން ޝިކާރައަކަށް ވެފައިވާ މީހުންގެ އާއިލާގެ ހައްގުތައް ފުއްދައިދީ، އިންސާފު ދަމަހައްޓައި، ކުށްވެރިޔާ ހަމަހަމަ މިންވަރަކަށް ޒިންމާއިން ސަލާމަތް ނުވާނެކަން ކަށަވަރުކޮށްދީފައެއް ނުވެއެވެ.
ޤިސާސް އަކީ ވަރުގަދަ ޑިޓަރެންޓެއްގެ ގޮތުގައި ޚިދުމަތްކޮށް، ފަރުދުންނަށް ޤަތުލު ކުރަން ކެރިގެން ހުއްޓުވައި، ލޭ އޮހޮރުވުމުން މުޖުތަމަޢު ރައްކާތެރިކޮށްދޭ އެއްޗެކެވެ. ހުރިހާ ޙުކުމެއްގައިވެސް އިސްލާމްދީން ބަލަނީ އެ ޙުކުމްތަކުގެ ފަހަތުގައިވާ ފުން ޙިކުމަތަކަށެވެ. ދިރިއުޅުމާއި މަރުގެ ކަންކަމުގައި، މުޅިން އިންސާފުވެރިކަމާއެކު ޝިކާރައަކަށްވާ މީހާގެ ވާރިސުންގެ ހައްގުތައް ދަމަހައްޓައެވެ.
الله صلى الله عليه وسلم ޤުޞާސްގެ ފަލްސަފާ ޚުލާޞާކުރައްވަނީ އަލްބަޤަރާ ސޫރަތުގެ 179 ވަނަ އާޔަތުގައި އެވެ.
“އަދި ތިޔަބައިމީހުންނަށް ޞާލިޙުވުމަށްޓަކައި، ތިޔަބައިމީހުންނަށް ޞާލިޙުވުމަށްޓަކައި، ތިޔަބައިމީހުންނަށް ޤާނޫނީ ބަދަލު ހިފުމުގައި [ދިރިއުޅުން ސަލާމަތްކުރުން] އެބައޮތެވެ.”
ޤިސާސްގެ މަޤްޞަދަކީ އަމިއްލަ ޙައްޤުގައި މަރާލުމެއް ނޫނެވެ. އޭގެ ބޭނުމަކީ ދިރިއުޅުން ރައްކާތެރިކުރުމާއި، މުޖުތަމަޢު ރައްކާތެރިކުރުމާއި، ފަރުދުންނާއި ޖަމާޢަތްތަކުގެ ރައްކާތެރިކަން ކަށަވަރުކުރުމެވެ.
ބައެއް މީހުން ދައްކާ ގޮތުގައި ޤިސާސްގައި ފުރާނައެއް ނެގުން ހިމެނޭ ކަމަށާއި ރަޙްމަތުގެ ސަބަބުން ކޮންމެ ފުރާނައެއް ސަލާމަތް ކުރަން ޖެހޭނެ ކަމަށެވެ. ނަމަވެސް ލުއި ދިނުމުގެ ކޮންމެ ވައްތަރަކީ ޙަޤީޤީ ރަޙްމަތެއް ނޫނެވެ. ޤާތިލަކަށް އިންޑަލްޖެންސް ދެއްކުމަކީ، ހަގީގަތުގައި، މައުސޫމް މީހާއާ ދެކޮޅަށް ކުރެވޭ އަނިޔާއެކެވެ. ޤާތިލަކު މިނިވަންކޮށްފިނަމަ، އޭނާ އިތުރު ލޭ އޮހޮރުވައި، މަރުގެ ދައުރު ކުރިއަށް ގެންދެވިދާނެއެވެ. އެހެންކަމުން ޤިސާސަކީ މީހުންނަށް އޯގާތެރިވުމުގެ އަމަލެއް، އަނިޔާވެރިކަމުގެ ވައްތަރެއް ނޫނެވެ. ޤާތިލެއް މަރުގެ އަދަބު ދިނުމަކީ އެތައް މައުސޫމް ފުރާނައެއް ސަލާމަތް ކުރެވޭނެ ކަމެކެވެ. އެއީ ދިރިއުޅުން ހަލާކުވުމެއް ނޫން ކަމަށާއި، ދިރިއުޅުން ރައްކާތެރިކުރުމެވެ.
ދުޅަހެޔޮ މުޖުތަމަޢެއް ބިނާވެފައިވަނީ ދީނާއި، ދިރިއުޅުމާއި، މުދަލާއި، ޝަރަފާއި، ބުއްދިއާއި، އަދި އެހެނިހެން މުހިންމު ޙައްޤުތައް ރައްކާތެރިކުރުމުގެ މައްޗަށެވެ. މިއީ އިޖުތިމާޢީ ނިޒާމުގެ އަސާސީ ކަންތައްތަކެއްގެ ގޮތުގައި ޢިލްމުވެރިންނާއި ޤާނޫނީ ޢިލްމުވެރިން ޒަމާނުއްސުރެ ދެކެވަޑައިގަންނަވައެވެ. އިސްލާމީ އަދަބުތަކުގެ ދައުރަކީ ދީނީ އަދި އިޖުތިމާޢީ ދިރިއުޅުންވެސް ރައްކާތެރިކުރުމެވެ. މިކަން ހާސިލް ކުރެވެނީ އަޚްލާޤީ ނަޒާހަތްތެރިކަމުގެ ސަބަބުން ނުވަތަ ބޭނުން ވަގުތެއްގައި އަދުލުވެރި އަދަބު ލިބޭނެ ކަމުގެ ބިރުން ގެއްލުން ހުރި ޢަމަލުތަކުން މީހުން ދުރުހެލިވުމުންނެވެ.
އެގައުމުގައި އިސްލާމީ ގާނޫނު ތަންފީޒުކުރުމުގެ ޒިންމާ އުފުލާ އިސްލާމިކް އެމިރޭޓް އޮފް އަފްޣާނިސްތާނުގެ ދީނީ ވާޖިބަކީ ގާނޫނާ ހިލާފަށް މަރާލުން ހުއްޓުވުމާއި، އަނިޔާވެރި ޤާތިލުން ހިފެހެއްޓުމާއި، ގާނޫނީ ޝަރުތުތައް ފުރިހަމަވުމުން ހުއްޓުމެއްގެ ގޮތުގައި ޤިސާސް ތަންފީޒުކުރުމެވެ. الله އަށް ޙަމްދު ހުއްޓެވެ، ފާއިތުވި އަހަރުތަކުގައި ބައެއް އަތޮޅުތަކުގައި ޤިސާސް ތަންފީޒު ކުރަމުން އަންނައިރު، މިއަދު ޚޯސްޓް ޕްރޮވިންސްގައި ޤާތިލެއްގެ މައްޗަށް ޤާތިލުގެ ޙަލާލު ޙުކުމް ކުރިއަށް ގެންގޮސްފައިވެއެވެ.
މިތަނުގައި ތަކުރާރުކޮށް ކުރެވޭ ތުހުމަތަކަށް ހައްލެއް ހޯދަން ޖެހެއެވެ. ބައެއް ޖަމާއަތްތަކުން، ޚާއްސަކޮށް އައިއެސް އާއި އެހެން ޚަރީޖީ ޖަމާއަތްތަކުން، ބައިނަލްއަގްވާމީ ޕްރެޝަރުގެ ސަބަބުން އައިއީއޭ އިން ހުދުދު އާއި ޤިސާސް ތަންފީޒުކުރުމުން ދުރުހެލިވާ ކަމަށް ބުނާ އަސާސެއް ނެތް ވާހަކަތައް ފަތުރާފައިވެއެވެ. މިއަދު ޤިސާސް ތަންފީޒު ކުރުމުން މި އުފެއްދުންތައް ސާފުކޮށް ދޮގުވެއެވެ. އައިއީއޭގެ ލީޑަޝިޕާއި، ޚާއްސަކޮށް ޝަރުއީ ދާއިރާއިން ބޭރުގެ އެއްވެސް ޕްރެޝަރަކަށް ބޯނުލަނބާ، އިންޒާރުތަކެއް ނުވަތަ ސިޔާސީ ޑިމާންޑްތަކެއްގެ ސަބަބުން އިސްލާމީ އަދަބުތައް ދުވަހަކުވެސް ދޫކޮށްނުލާނެއެވެ.
ހަމައެއާއެކު، އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގައި ޙުދޫދާއި ޤިސާސް ތަންފީޒުކުރުމަށް ސީދާ އަދި ހަރުކަށި ޝަރުޠުތައް ކަނޑައަޅާފައިވާކަން ވިސްނަންޖެހެއެވެ. ގިނަ ފަހަރަށް މި ޝަރުތުތައް ފުރިހަމައަށް ފުރިހަމަ ނުވާތީ، ގިނަ ހާލަތްތަކުގައި ޤިސާސް ނުހިނގާ ސަބަބަކީ އެއީއެވެ. އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގައި ކުށް ސާބިތުވާންޖެހޭނީ ޝަރީޢަތުގެ ކޯޓެއްގެ ކުރިމަތީގައި ހިލޭސާބަހަށް އިޢުތިރާފުވެ، މަޖުބޫރުކުރުމުން މިނިވަންވެގެން ނުވަތަ ޤާނޫނީ ހުރިހާ ޝަރުޠުތަކެއް ފުރިހަމަވާ ތެދުވެރި ދެ ހެކިވެރިންގެ ހެކިބަހުންނެވެ.
މިފަދަ ދަލީލުކުރުމުގެ މިންގަނޑުތައް ފަސޭހައިން ފުރިހަމަ ނުވާއިރު، ޤިސާސް ތަންފީޒުކުރުމަށް ބޭނުންވާ ހުރިހާ ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަވަނީ މަދު އަދަދެއްގެ މައްސަލަތަކެކެވެ.
މީގެ އިތުރުން “ޝައްކު އުފެދޭ ހާލަތްތަކުގައި ހުދޫދު ދޫކޮށްލަނީ” މި ގާނޫނީ އުސޫލެވެ. ކިތަންމެ ކުޑަ ނަމަވެސް އެއްވެސް ޔަގީންކަމެއް ނެތް ކަމެއް ހުދުދު ނުވަތަ ޤިސާސް ތަންފީޒު ކުރުމަށް ހުރަސް އެޅެއެވެ. ހުކުމެއްގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ފުރާނައެއް ނަގާފާނެ ވަގުތުތަކުގައި އިންތިހާއަށް ސަމާލުކަން ދޭން ޖެހެ އެވެ. މިއީ ޤިސާސް ކޭސްތައް ނިސްބަތުން މަދުވާ އެއް ސަބަބެވެ.
އަނެއް ކަމަކީ އަފްޣާނިސްތާނުގެ ފުން ސަގާފީ އިޖުތިމާއީ ފޭރާމެވެ. ބޮޑެތި މީހުންނާއި ދީނީ އިލްމުވެރިންނާއި މުޖުތަމައުގެ އިހުތިރާމް ލިބިގެންވާ ފަރާތްތަކުގެ މެދުވެރިކަމުގެ ތެރެއިން ގިނަ ފަހަރަށް ޝިކާރައަކަށް ވެފައިވާ މީހާގެ އާއިލާއިން މާފުކުރުން އިޚްތިޔާރު ކުރެއެވެ. މި ފުޅާދާއިރާއެއްގައި ސުލްހަވެރިކަމުގެ އަމަލުގެ ސަބަބުން ޤިސާސް ޙުކުމްތަކުގެ އަދަދު ވަރަށް ބޮޑަށް މަދުވެގެންދެއެވެ.
ނިންމާލަމުން ދަންނަވާނަމަ، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޕްރެޝަރަށް ބޯލަނބާފައިވާ ނުވަތަ ދުނިޔޭގެ މަސްލަހަތަށްޓަކައި އިސްލާމީ އަދަބުތަކަށް އައިއީއޭ އިން ވަޢުދުވުމަށް ލުއި ދީފައިވާ ކަމަށް ބުނާ ބުނުމުގައި އެއްވެސް ހަގީގަތެއް ނެތެވެ. އައިއީއޭ އިން އިސްލާމީ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރުމުގައި ސާބިތުވެ، ޝަރީޢަތުގެ ޤާއިމުވެފައިވާ އުޞޫލުތަކާ އެއްގޮތަށް ހުދުދު އާއި ޤިސާސް ތަންފީޒު ކުރަމުން ގެންދާނެއެވެ.
އިސްލާމްދީނުގައި ޤިސާސްގެ މުހިންމުކަން
