މައުލާވީ އަހުމަދު އަލީ
އައްޝައިޚް އަޙްމަދު މުޙައްމަދު ބުޤރީން:
ޝެއިޚް އަޙްމަދު މުޙައްމަދު ބުޤރީން އޭނާގެ ފޮތް “ތަކްފީރު: އޭގެ ތަޞައްވުރު، ނުރައްކާތެރިކަން، އަދި ކޮންޓްރޯލްތައް” ގައި 28 ވަނަ ޞަފްޙާގައި ލިޔުއްވާފައިވެއެވެ.
ޙާތިބު ބިން އަބީ ބަލްޠަޢާ ކުރެއްވި ފާފައަކީ މިހާރު “މަތީ ޚިޔާނާތް” ކަމަށް ކިޔާ ފާފައެއްގައެވެ. މައްކާ ފަތަޙަ ކުރުމުގެ ކުރިން ރަސޫލާގެ ލަޝްކަރުގެ ހަރަކާތްތަކުގެ ޚަބަރު ޤުރައިޝުންނަށް ފޯރުކޮށްދޭން ބޭނުންވީ، ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ މިކަން އެމީހުންނަށް ފޮރުވުމަށް ސަމާލުކަން ދެއްވި ނަމަވެސް. އުމަރު އެކަލޭގެފާނަށް ވިދާޅުވިއެވެ: “އޭ މާތްރަސްކަލާނގެ ރަސޫލާ އަހަރެން ދޫކޮށްލާށެވެ! އަހަރެން އޭނާގެ ބޯ ކަނޑާލާނަމެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ މަޢާފަށް އެދިވަޑައިގަތީ، އެކަލޭގެފާނަކީ ބަދުރުގެ އަހުލުވެރިންގެ ތެރެއިން ބޭފުޅެއްކަމަށާއި، އެކަލޭގެފާނުގެ އަމަލުތަކަކީ އީމާންކަމުން ކުފުރަށް ގެންދެވި ޢަމަލުތަކެއް ކަމުގައި ނުދެކެވަޑައިނުގަންނަވާ ކަމަށެވެ.
ޤުރުއާނުން މިކަން ކަށަވަރުކޮށްދިނީ، މުމްތަޙަނާ ސޫރަތުގެ ފެށުން އެކަލޭގެފާނާ ބެހޭގޮތުން ބާވައިލެއްވުމުންނެވެ. އަހަރެންގެ ދުޝްމަނުންނާއި ކަލޭގެފާނުގެ ދުޝްމަނުންނަކީ ކަލޭގެފާނުގެ ލޯބިފުޅު ދެއްވި އެކުވެރިން ކަމުގައި ވާއިރު، އެމީހުން ކަލޭގެފާނަށް ޙަޤީޤަތުގެ ތެރެއިން އައިސްފައިވާ ކަންތައްތަކަށް ކާފިރުވެފައިވެއެވެ. (އަލްމުމްތަޙަނާ: 1) އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވުމަށް ދާންދެން: {ތިޔަބައިމީހުން ސިއްރުން އެމީހުންނަށް ލޯބި ދެއްވައެވެ.
އަބޫ ޢަބްދުﷲ އަލްޚާތިބު:
އަބޫ ޢަބްދުﷲ އަލްޚާތިބު އޭނާގެ ފޮތް “ތަކްފީރު: އޭގެ ނުރައްކާތެރިކަމާއި ކޮންޓްރޯލްތައް” ގެ 120 ވަނަ ޞަފްޙާގައި ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.
ކާފަރުންނަށް ވަފާތެރިވުމާއި ތާއީދުކުރުން ތިން ބަޔަކަށް ބަހާލެވިފައިވެއެވެ.
ފުރަތަމަ: އެއީ ފުރިހަމަ، މުޠުލަޤު، އަދި ޢާންމު ބައިޢަތު ކަމުގައި ވާންޖެހޭނެއެވެ. މިއީ އިސްލާމްދީނުން ދުރުކޮށްލާ ކުފުރެއް ކަމަށާއި، މިއީ އާންމުކޮށް “ކުފުރު” މި ލަފުޒު ބޭނުންކުރާ މީހުން ދޭހަވާ އެއްޗެކެވެ. ހެކި: މާތްالله ގެ ބަސްފުޅު: “އޭ އީމާންވި މީހުންނޭވެ، ޔަހޫދީންނާއި ނަޞާރާއިންނަކީ އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކާ އެކުވެރިންގެ ގޮތުގައި ނުހަދާށެވެ. (އަލްމަޢިދާ: 51)، އަދި މާތްالله ގެ ބަސްފުޅު: “އޭ އީމާންވެފައިވާ މީހުންނޭވެ، ތިޔަބައިމީހުންގެ ދުޝްމަނުންނަކީ [ހަގީގަތުގައި] އެކަކު އަނެކަކާ އެކުވެރިން ކަމުގައި ވާއިރު، އަހަރެންގެ ދުޝްމަނުން ނުނަގާށެވެ.” ތިބާގެ ލޯބި ފޯރުކޮށްދޭ ރަޙްމަތްތެރިން، ތިބާގެ އަރިހަށް އައިސްފައިވާ ޙަޤީޤަތުގެ ކަންތައްތަކަށް ކާފިރުވެފައި ތިއްބަވައެވެ. އެއުރެން ރަސޫލާއާއި ތިބާ ބޭރުކުރަނީ، ތިބާގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ الله އަށް އީމާންވާތީ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ މަގުގައި ޖިހާދަށް ނިކުމެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ރުހިވޮޑިގަތުން ހޯއްދަވައިގެންނެވެ. ތިބާ އެމީހުންނަށް ތިބާގެ ލޯބި ސިއްރުން ފޯރުކޮށްދޭއިރު، ތިބާ ފޮރުވި އެއްޗަކާއި، ތިބާ އިޢުލާން ކުރި ކަންތައްތައް އަހަންނަށް އެނގެއެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރެއިން އެކަން ކުރާ މީހަކު “އެހެންކަމުން އޭނާ ވަނީ ރަނގަޅު މަގުން އެއްކިބާވެފައެވެ.” (އަލްމުމްތަޙަނާ: 1)
އިބްނު ކާތިރު ރަޙިމަހުﷲ އެ އާޔަތްތައް ތަފްސީރު ކުރެއްވުމުގައި ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ.
މާތްރަސްކަލާނގެ މުއުމިނުންނަށް ކާފަރުންނާ އެކުވެރިވެ، އެމީހުން އެކުވެރިންގެ ގޮތުގައި ނަގައި، އެމީހުންނަށް ލޯބި ދެއްކުމަކީ، މުއުމިނުންނަށްވުރެ ބޮޑަށް މަނާކުރެއްވި ކަމެކެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނު އެކަން ކުރެއްވުމުން އިންޒާރު ދެއްވިއެވެ. މާތްالله ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ ގޮތް}. އަދި މާތްالله ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ: {އޭ އީމާންވެފައިވާ ތިޔަބައިމީހުން “ތިޔަބައިމީހުން މުއުމިނުންގެ ބަދަލުގައި ކާފަރުން އެކުވެރިންގެ ގޮތުގައި ނަގަނީ ހެއްޔެވެ؟ ތިޔަބައިމީހުން އެދެނީ ތިޔަބައިމީހުންގެ އަމިއްލަ ނަފްސުގެ މައްޗަށް الله އަށް ސާފު ބާރެއް ދެއްވަން ހެއްޔެވެ؟” (އަން-ނިސާޢު: 114) އަދި މާތްރަސްކަލާނގެ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. އާޔަތެވެ. އަދި މުއުމިނުންގެ ވަފާތެރިކަން މުހާޖިރީންނާއި އަންސާރާއި ބަދުޢީނުންގެ ކިބައިން އިޝާރާތް ކުރެއްވުމަށްފަހު މާތްالله ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ: “އަދި ކާފިރުވާ މީހުންނަކީ އެކަކު އަނެކަކާ އެކުވެރިންނެވެ. (އަލްއަންފާލް 73). ކޯޓް ނިންމާލާށެވެ. އަދި އިމާމު އިބްނު ޖަރީރުލްތަބަރީ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނާއި އޭނާގެ ދީނާމެދު ރުހިވޮޑިގަންނަވާނަމަ، އެކަމާ ދެކޮޅުވެރިވެ، އެކަމާ ރުޅިގަދަވެ، އެކަމުގެ ޙުކުމް އޭނާގެ ޙުކުމަކަށް ވެއްޖެއެވެ. ޝައިޚް ޢަބްދުއްލަޠީފް ބިން ޢަބްދުއްރަޙްމާން ބިން ޙަސަން އަލް ޝައިޚް ވިދާޅުވީ ސުންނަތުން އެކަން ބަޔާންކޮށް ހަނިކޮށް އެކަން ކަނޑައަޅާފައިވަނީ މުޠުލަޤު، ޢާންމު ވަފާތެރިކަމާއެކުގައެވެ. ޝެއިޚް ޢަބްދުއްރަޙްމާން އަލްސާދީ ވިދާޅުވިއެވެ: އެއީ ފުރިހަމަ ވަފާތެރިކަމެއް ނަމަ, ” ކުފުރު، އަދި އޭގެ ދަށުގައި ވެސް ވަރުގަދަ އަދި މާ ވަރުގަދަ ނުވާ މިންވަރުތަކެއް ހުރެއެވެ.
ދެވަނަ: ވަފާތެރިކަމުން މަނާވެގެންވާ ކަންތައްތައް: އެއީ ވަފާތެރި މީހާއާއި ވަފާތެރިކަން އިޢުލާންކުރާ މީހާއަށް ޒާތީ ފައިދާއެއް ހޯދުމަށްޓަކައި، އަދި އެކަމަށް ރިޒޯޓް ކުރަންވީ ސަބަބެއް ނެތްނަމަ، ބިރުވެރިކަން ނުވަތަ އެފަދަ ކަމެއް ނޫންނަމަ، މިއީ މަނާ ކަމެއް ކަމަށާއި، އެއީ ކުފުރެއް ނޫން ކަމަށެވެ. ހެކި: ބުޚާރީ، މުސްލިމް، އަދި އެހެން ބަޔަކު ރިވާކުރައްވާފައިވާ ޙާތިބު ބިން އަބީ ބަލްޠާޢާ (الله ރުހިވޮޑިގެންވާ) ގެ ވާހަކައަކީ، މައްކާ ފަތަޙަ ކުރަން ތައްޔާރުވަމުންދާއިރު، ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ މައްކާއަށް ހިނގާލުމަށް ތައްޔާރުވެވަޑައިގަންނަވާކަން އަންގަވައި ޤުރައިޝުންނަށް ސިޓީއެއް ލިޔުއްވި ވާހަކައެވެ. އެކަލޭގެފާނު މި ސިއްރު ގެންގުޅުއްވީ ޤުރައިޝުން ތައްޔާރު ނުވާއިރު ހައިރާންކަމާއެކު ހިފުމަށްޓަކައެވެ. ހާތިބު އޭނާގެ ސިޓީ ފޮނުއްވީ އިސްތަށިގަނޑުގެ ޓައިގައި ބަހައްޓާފައި ހުރި އޭނާގެ އަޅާ އަންހެން ކުއްޖާއާ އެކުގައެވެ. މިކަން الله އެކަލޭގެފާނުގެ ނަބިއްޔާއަށް އަންގަވައިދެއްވުމުން، “ރައުދާތު ޚާޚާ ހަމައަށް ވާސިލްވާންދެން ދާށެވެ، ސަބަބަކީ އެތަނުގައި ސިޓީއެއް ހިފައިގެން އަންހެނަކު ހުރުމުން، އެކަމަނާގެ އަތުން އެ ސިޓީ ނަގާށެވެ.” އެ ސިޓީ އޭނާގެ އަރިހަށް ގެނައުމުން އޭނާ ބުނީ “އޭ ހާތިބު، މިއީ ކޮންކަމެއް ހެއްޔެވެ؟” ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. އަޅުގަނޑަކީ ޤުރައިޝުންގެ އެކުވެރިއެއް ކަމުގައި ވިޔަސް، އަޅުގަނޑަކީ އެމީހުންގެ ތެރެއިން މީހެއް ނޫން ނަމަ، އަދި ތިޔަބޭފުޅުންނާއެކު ތިބި މީހުންނަކީ އާއިލާއާއި މުދާ ރައްކާތެރިކުރާ ގާތްތިމާގެ މީހުން ތިބި މުހާޖިރީންގެ މީހުން ނަމަ، އަޅުގަނޑު ބޭނުންވީ، އެމީހުންގެ ތެރޭގައި އެ ނަސްލު ނެތުމުން، އަޅުގަނޑުގެ ގާތްތިމާގެ މީހުން ރައްކާތެރިކުރުމަށް އެމީހުންނާއެކު އަތެއް ހިފަން. އަހަރެން މިކަން ކުރީ އަހަރެންގެ ދީނުން މުރުތައްދުވެގެންނެއް ނޫން، އަދި އިސްލާމްދީން ޤަބޫލުކުރުމަށްފަހު ކުފުރުވެސް ޤަބޫލު ނުކުރަމެވެ. ފަހެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. އުމަރު ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ އަރިހުން އޭނާ މަރާލުމުގެ ހުއްދައަށް އެދުނު ނަމަވެސް އޭނާ އެކަމަށް ދެކޮޅު ހެދިއެވެ. އެއުރެން ވިދާޅުވިއެވެ: “މިކަމާ ގުޅިގެން މާތްالله ގެ އާޔަތް ބާވައިލެއްވީ: އޭ އީމާންވެފައިވާ މީހުން، އަހަރެންގެ ދުޝްމަނުންނާއި ތިބާގެ ދުޝްމަނުން އެކުވެރިންގެ ގޮތުގައި ނުބަލާށެވެ.'” (ސޫރަތުލްމުމްތަޙަނާ: 1). ޝެއިޚް މުޙައްމަދު ރަޝީދު ރިދާ ވިދާޅުވީ “ޝަރީޢަތް ދެއްވާ މީހާ ޙާތިބު މުޝްރިކުންނާ ރައްޓެހިވެގެން ކާފަރެއް ކަމަށް ކަނޑައެޅުއްވާފައި ނުވާތީ، އެއީ މަނާކުރުމުގެ މައުޟޫޢު” ކަމަށެވެ. އެހެންކަމުން މުރުތައްދުވުމުގެ ޙުކުމްގެ ބާބުގައި ކުފުރުގެ ޢަމަލުތަކުގެ ތެރެއިން ވަފާތެރިކަމާއި އެއްބާރުލުން ދިނުމުގެ ވާހަކަ ފިޤުހުވެރިން ފާހަގަކޮށްފައެއް ނުވެއެވެ. އަލްއިޤްނާޢު އާއި އޭގެ ތަފްސީރު، އަލްމުޣްނީ، އަދި އެނޫންވެސް ފޮތްތައް ކިޔާފައިވާ ކޮންމެ މީހަކަށްވެސް މިކަން ސާފުވެގެންދެއެވެ. ފާހަގަކޮށްލަންޖެހޭ ކަމަކީ، މާތްالله، ޙަތީބަށް މުޚާޠަބު ކުރެއްވީ، “އޭ އީމާންވެފައިވާ މީހުންނޭވެ، ނުނަގާށެވެ” [އަލްމުޣްނީ 2:17] މި ބަސްފުޅުގައި “އީމާންތެރިކަން” މި ލަފުޒު ބޭނުންކޮށްގެންނެވެ. މިކަމުން ދޭހަވަނީ، “ތިބާގެ ލޯބި ފޯރުކޮށްދޭ ރައްޓެހިން” އަދި “ސިއްރުން އެމީހުންނަށް ތިބާގެ ލޯބި ފޯރުކޮށްދޭ” ކަމަށް ވިދާޅުވި ނަމަވެސް، އެ ޢަމަލަށް ކާފަރު ނުކުރެއްވިކަމެވެ.
ތިންވަނަ: ހުއްދަ ޢަމަލުތައް: އެއީ ކާފިރުންނަށް ބިރުގަތުމުގެ ސަބަބުން ނުވަތަ އެފަދަ ކަންތައްތަކެއް ކަމުގައިވާނަމަ، އެކަމުގައިވާ ޙުކުމަކީ ހުއްދަކަމެވެ. ދަލީލު: މާތްالله ގެ ބަސްފުޅު: “ތިޔަބައިމީހުން އެމީހުންނަށް ބިރުވެތިވުމުން މެނުވީއެވެ.” އިބްނު ކަތީރު ވިދާޅުވިއެވެ: އެއީ، ވަކި ޤައުމުތަކާއި ވަކި ޒަމާންތަކެއްގައި އެމީހުންގެ ނުބައިކަމަށް ބިރުގަންނަ މީހަކު މެނުވީ، ދެން އެތެރެފުށުން ނުވަތަ ގަސްތުގައި ނޫން، ބޭރުފުށުން ބިރުވެތިވެދާނެއެވެ.i
އަފްޣާނިސްތާނުގެ އިސްލާމިކް އެމިރޭޓާ ދެކޮޅަށް އައިއެސްގެ ޚަރީޖީންގެ ޕްރޮޕެގެންޑާއާއި އިއުތިރާޒުތަކުގެ ޝަރީޢަތުގެ އިވެލުއޭޝަން
13 ވަނަ ބައި
