އައިއެސް-ޚަވާރީޖްގެ ޕްރޮޕެގެންޑާއާއި އައިއީއޭއާ ދެކޮޅަށް ކުރާ ފާޑުކިޔުންތަކުގެ ޝަރީޢަތަށް ބިނާކޮށް އިވެލުއޭޝަން – 16 ވަނަ ބައި

ލިޔުނީ: މައުލާވީ އަޙްމަދު އަލީ


ޙަޟްރަތު ސަޢުދު ބިން ʽއުބާދާގެ މުޒާޙީރެތެވެ

ޙަޟްރަތު ސަޢީދު ބިން ޢުބާދާ (ރާ) އާއި ބެހޭ މުޒާޙީރަތް ޞަޙީޙައިން (ބުޚާރީ އަދި މުސްލިމް) ގައި ތަފްޞީލުކޮށް ބަޔާންކޮށްފައިވަނީ މިގޮތަށެވެ.

ހަޟްރަތު ޢާއިޝާ ސިއްދީޤާ (ރ.އ) އަށް ބަދުބަސް ބުނުމުގެ ދޮގު ތުހުމަތު ކުރެވުނު އިރު، މި ތުހުމަތުގެ ފަހަތުގައި އެންމެ ބޮޑަށް ބާރުއެޅި މުނާފިޤުންގެ ލީޑަރު ޢަބްދުالله ބިން އުބައްޔިބުން ޞަލޫލް އެވެ.

ރަސޫލާ (ޞޢވ) މަސްޖިދުލް ނަބާވީއަށް ވަޑައިގެން، ޞަޙާބީންނާ މުޚާޠަބު ކުރައްވައި، ޞަޙާބީންނާ މުޚާޠަބު ކުރައްވައި ވިދާޅުވީ، “މި މީހާ، ޢަބްދުالله ބިން އުބަޔީ ބިން ޞަލޫލް، އަހަރެންގެ ކިބައިން އަހަރެން ސަލާމަތް ކުރާނީ ކާކު؟ އޭނާ އަހަންނަށް އިންތިހާއަށް ވޭން ދެއްވައިފި، އެ…  އަހަރެންގެ އަނބިކަނބަލުން ޙަޟްރަތު ޢާއިޝާ (ރ.އ.) އަށް ފާޙިޝް ޢަމަލުތަކެއްގެ ތުހުމަތު ކުރެއްވި މިންވަރަށް الله ގެ ޙަޟްރަތުގައި ހެޔޮކަން ފިޔަވައި އެހެން އެއްޗެއް އެނގިފައެއް ނުވެއެވެ  އަހަރެންގެ އަންހެނުންގެ ފަރާތުންނާއި، އެމީހުން އޭނާގެ މައްޗަށް ތުހުމަތުކުރާ ފިރިހެނަކީވެސް އޭނާގެ ޞާލިޙުކަމުގެ ސަބަބުން އަހަންނަށް އެނގޭ މީހެކެވެ.”

އައުސް ޤަބީލާގެ ވެރިޔާ ސަޢުދު ބިން މުޢާޛު (ރ.އ.) އާއި ބެހޭގޮތުން ބުނާ ގޮތުގައި ޙަޤީޤަތް ދައްކަން ޖެހުމުން ދުވަހަކުވެސް އެއްވެސް މީހަކާ މެދު ފަރުވާލެއް ނުބަހައްޓައެވެ.  އެކަލޭގެފާނު އަވަހާރަވުމުން، ހިތާމައިގެ ސަބަބުން الله ގެ ތަޚުތަށް ތެޅިގަތެވެ.  ބަނޫ ޤުރައިޒާއާ ބެހޭގޮތުން ތާރީޚީ ޙުކުމް ކުރެއްވި ބޭފުޅަކީ، ރަސޫލާ (ޞޢވ) މި ބަސްފުޅުން ކަށަވަރުކޮށްދެއްވި ބޭފުޅެކެވެ.

«لَقَدْ حَكَمْتَ فِيهِمْ بِحُكْمِ اللَّهِ مِنْ فَوْقِ سَبْعَةِ أَرْقِعَةٍ»

ޙަޟްރަތު ސަޢުދު ބިން މުޢާޛު (ރ.އ) ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ: “އޭ الله ގެ ރަސޫލާ، އަހަރެމެން މިކަން ބެލެހެއްޓޭނަމެވެ. އެއީ އަހަރެމެންގެ ޤަބީލާގެ މީހެއްނަމަ އޭނާގެ ބޯ ކަނޑާލާނަމެވެ. އެކަމަކު އޭނާއަކީ އަހަރެމެންގެ އަޚުން ކަމަށްވާ ޚަޒްރާޖް ޤަބީލާއަށް ނިސްބަތްވާ މީހަކަށް ވާތީއެވެ.”  (އެމީހުން ފިޔަވަޅު އަޅަންޖެހޭ ކަމަށް ދޭހަކޮށްދީ)، އެކަމަކު ތިޔަބައިމީހުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް އަމުރުކޮށްފިނަމަ އަޅުގަނޑުމެން އޭނާ މަރާލާނަމެވެ.”

މި އަޑު އިވުމުން ޚަޒްރާޖް ޤަބީލާގެ ވެރިޔާ ޙަޟްރަތު ސަޢްދު ބިން ޢުބާދާ (ރ.އ) ރުޅިއައިސްގެން ޢަބްދުالله ބިން އުބަޔީ ދިފާޢު ކުރެއްވިއެވެ.  އެކަލޭގެފާނު ޞަޢްދު ބިން މުޢާޛު (ރ.އ.) އަށް ވިދާޅުވީ، “الله ގެ ޙަޟްރަތުގައި އޭނާ މަރެއް ނުކުރެވޭނެ، އަދި އެކަން ކުރުމުގެ ބާރެއްވެސް ތިބާއަށް ލިބިގެން ނުވެއެވެ.”  މިހެން ބުނުމުން އުސައިދު ބިން ހުދާރު (ރ.އ) ތެދުވެވަޑައިގެން ޙަޟްރަތު ސަޢުދު ބިން ޢުބާދާއަށް ޖަވާބު ދެއްވީ، “ތިޔަބައިމީހުން ދޮގުހެދީ! الله ގެ ޙަޟްރަތުން އަޅުގަނޑުމެން އޭނާ މަރާލާނަން، ތިޔައީ މުނާފިޤުން، މުނާފިޤުންގެ ދިފާޢުގައި.”

وَكَذَلِكَ فِي الصَّحِيحَيْنِ [وَغَيْرِهِمَا] فِي حَدِيثِ الْإِفْكِ لَمَّا قَامَ النَّبِيُّ ﷺ خَطِيبًا عَلَى الْمِنْبَرِ يَعْتَذِرُ مِنْ رَأْسِ الْمُنَافِقِينَ عَبْدِ اللهِ بْنِ أُبَيٍّ فَقَالَ: «مَنْ يَعْذُرُنِي مِنْ رَجُلٍ [قَدْ] بَلَغَنِي أَذَاهُ فِي أَهْلِي. وَاللهِ مَا عَلِمْتُ عَلَى أَهْلِي إِلَّا خَيْرًا، وَلَقَدْ ذَكَرُوا رَجُلًا مَا عَلِمْتُ عَلَيْهِ إِلَّا خَيْرًا».

فَقَامَ سَعْدُ بْنُ مُعَاذٍ سَيِّدُ الْأَوْسِ، وَهُوَ الَّذِي اهْتَزَّ لِمَوْتِهِ عَرْشُ الرَّحْمَنِ، وَهُوَ الَّذِي كَانَ لَا تَأْخُذُهُ فِي اللَّهِ لَوْمَةُ لَائِمٍ، بَلْ حَكَمَ فِي حُلَفَائِهِ مِنْ بَنِي قُرَيْظَةَ بِأَنْ يُقْتَلَ مُقَاتِلُهُمْ وَتُسْبَى ذَرَارِيهِمْ وَتُغْنَمُ أَمْوَالُهُمْ، حَتَّى قَالَ النَّبِيُّ ﷺ: «لَقَدْ حَكَمْتَ فِيهِمْ بِحُكْمِ اللَّهِ مِنْ فَوْقِ سَبْعَةِ أَرْقِعَةٍ». «فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! نَحْنُ نَعْذُرُكَ مِنْهُ. إِنْ كَانَ مِنْ إِخْوَانِنَا مِنَ الْأَوْسِ ضَرَبْنَا عُنُقَهُ، وَإِنْ كَانَ مِنْ إِخْوَانِنَا مِنَ الْخَزْرَجِ أَمَرْتَنَا فَفَعَلْنَا فِيهِ أَمْرَكَ. فَقَامَ سَعْدُ بْنُ عُبَادَةَ فَقَالَ: كَذَبْتَ لَعَمْرُ اللهِ، لَا تَقْتُلُهُ وَلَا تَقْدِرُ عَلَى قَتْلِهِ. فَقَامَ أُسَيْدُ بْنُ حُضَيْرٍ، فَقَالَ: كَذَبْتَ لَعَمْرُ اللَّهِ لَنَقْتُلَنَّهُ، فَإِنَّكَ مُنَافِقٌ تُجَادِلُ عَنِ الْمُنَافِقِينَ.


މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅަށް ޣައިރު މުސްލިމުންނަށް ތާއީދު ކުރުމާ ބެހޭ ގޮތުން ހާފިޒް އިބްނު ތައިމިއްޔާގެ ނަޒަރިއްޔާތު (މުޒާހިރު):

ޝައިޚް އަލްއިސްލާމް އިބްނު ތައިމިއްޔާ ރަޙިމަހުﷲ، މަޖްމުޢްލް ފަޠާވާ (7 ވަނަ ޖަލްސާ، ޞ. 523) ގައި ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.

“މުސްލިމަކު ކާފަރަކަށް ލޯބި ދައްކާ ނުވަތަ މުސްލިމަކާ ދެކޮޅަށް ތާއީދު ކުރާއިރު، އެއީ ފާފައެއް ނަމަވެސް ކުފުރެއް ނޫން (ކުފްރު) އެވެ.”  .”  އޭނާ ވިދާޅުވި ފަދައިންނެވެ.

الْأَصْلُ الثَّانِي: أَنَّ شُعَبَ الْإِيمَانِ قَدْ تَتَلَازَمُ عِنْدَ الْقُوَّةِ وَلَا تَتَلَازَمُ عِنْدَ الضَّعْفِ، فَإِذَا قَوِيَ مَا فِي الْقَلْبِ مِنَ التَّصْدِيقِ وَالْمَعْرِفَةِ وَالْمَحَبَّةِ لِلَّهِ وَرَسُولِهِ أَوْجَبَ بُغْضَ أَعْدَاءِ اللَّهِ. كَمَا قَالَ تَعَالَى: ﴿وَلَوْ كَانُوْا يُؤْمِنُوْنَ بِاللّٰهِ وَالنَّبِىِّ وَمَاۤ اُنْزِلَ اِلَيْهِ مَا اتَّخَذُوْهُمْ اَوْلِيَآءَ﴾ وَقَالَ: ﴿لَا تَجِدُ قَوْمًا يُّؤْمِنُوْنَ بِاللّٰهِ وَالْيَوْمِ الْاٰخِرِ يُوَآدُّوْنَ مَنْ حَآدَّ اللّٰهَ وَرَسُوْلَهٗ وَلَوْ كَانُوْۤا اٰبَآءَهُمْ اَوْ اَبْنَآءَهُمْ اَوْ اِخْوَانَهُمْ اَوْ عَشِيْرَتَهُمْؕ  اُولٰٓئِكَ كَتَبَ فِىْ قُلُوْبِهِمُ الْاِيْمَانَ وَاَيَّدَهُمْ بِرُوْحٍ مِّنْهُ﴾. وَقَدْ تَحْصُلُ لِلرَّجُلِ مُوَادَّتُهُمْ لِرَحِمِ أَوْ حَاجَةٍ، فَتَكُونُ ذَنْبًا يَنْقُصُ بِهِ إيمَانُهُ، وَلَا يَكُونُ بِهِ كَافِرًا، كَمَا حَصَلَ مِنْ حَاطِبِ بْنِ أَبِي بلتعة لَمَّا كَاتَبَ الْمُشْرِكِينَ بِبَعْضِ أَخْبَارِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وَأَنْزَلَ اللَّهُ فِيهِ: ﴿يٰۤاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا لَا تَتَّخِذُوْا عَدُوِّىْ وَعَدُوَّكُمْ اَوْلِيَآءَ تُلْقُوْنَ اِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ﴾.

وَكَمَا حَصَلَ لِسَعْدِ بْنِ عبادة لَمَّا انْتَصَرَ لِابْنِ أبي فِي قِصَّةِ الْإِفْكِ. فَقَالَ: لِسَعْدِ بْنِ مُعَاذٍ: كَذَبْت وَاللَّهِ؛ لَا تَقْتُلُهُ وَلَا تَقْدِرُ عَلَى قَتْلِهِ؛ قَالَتْ عَائِشَةُ: وَكَانَ قَبْلَ ذَلِكَ رَجُلًا صَالِحًا وَلَكِنْ احْتَمَلَتْهُ الْحَمِيَّةُ. وَلِهَذِهِ الشُّبْهَةِ سَمَّى عُمَرُ حَاطِبًا مُنَافِقًا، فَقَالَ: دَعْنِي يَا رَسُولَ اللَّهِ! أَضْرِبُ عُنُقَ هَذَا الْمُنَافِقِ. فَقَالَ: “إنَّهُ شَهِدَ بَدْرًا”، فَكَانَ عُمَرُ مُتَأَوِّلًا فِي تَسْمِيَتِهِ مُنَافِقًا لِلشُّبْهَةِ الَّتِي فَعَلَهَا. وَكَذَلِكَ قَوْلُ أسيد بْنِ حضير لِسَعْدِ بْن عبادة: “كَذَبْت لَعَمْرُ اللهِ لَنَقْتُلَنَّهُ؛ إنَّمَا أَنْتَ مُنَافِقٌ تُجَادِلُ عَنِ الْمُنَافِقِينَ”، هُوَ مِنْ هَذَا الْبَابِ.

وَكَذَلِكَ قَوْلُ مَنْ قَالَ مِنَ الصَّحَابَةِ عَنْ مَالِكِ بْنِ الدخشم: مُنَافِقٌ، وَإِنْ كَانَ قَالَ ذَلِكَ لِمَا رَأَى فِيهِ مِنْ نَوْعِ مُعَاشَرَةٍ وَمَوَدَّةٍ لِلْمُنَافِقِينَ. وَلِهَذَا لَمْ يَكُنِ الْمُتَّهَمُونَ بِالنِّفَاقِ نَوْعًا وَاحِدًا، بَلْ فِيهِمْ الْمُنَافِقُ الْمَحْضُ؛ وَفِيهِمْ مَنْ فِيهِ إيمَانٌ وَنِفَاقٌ؛ وَفِيهِمْ مَنْ إيمَانُهُ غَالِبٌ، وَفِيهِ شُعْبَةٌ مِنَ النِّفَاقِ. وَكَانَ كَثِيرٌ ذُنُوبُهُمْ بِحَسَبِ ظُهُورِ الْإِيمَانِ؛ وَلَمَّا قَوِيَ الْإِيمَانُ وَظَهَرَ الْإِيمَانُ وَقُوَّتُهُ عَامَ تَبُوكَ؛ صَارُوا يُعَاتَبُونَ مِنَ النِّفَاقِ عَلَى مَا لَمْ يَكُونُوا يُعَاتَبُونَ عَلَيْهِ قَبْلَ ذَلِكَ.

همدرانګه شیخ الاسلام علامه حافظ ابن تیمیة (رحمه الله) په منهاج السنة النبویة کې هم فرمايي:

ހަމައެފަދައިން މިންހާޖު އައްސުންނަތުއްނަބަވިއްޔާ ގައި ހާފިޒް އިބްނު ތައިމިއްޔާ ފާހަގަކުރައްވާފައިވެއެވެ.

فَإِنَّ عُثْمَانَ وَعَلِيًّا وَطَلْحَةَ وَالزُّبَيْرَ أَفْضَلُ بِاتِّفَاقِ الْمُسْلِمِينَ مِنْ حَاطِبِ بْنِ أَبِي بَلْتَعَةَ، وَكَانَ حَاطِبٌ مُسِيئًا إِلَى مَمَالِيكِهِ، وَكَانَ ذَنْبُهُ فِي مُكَاتَبَةِ الْمُشْرِكِينَ وَإِعَانَتِهِمْ عَلَى النَّبِيِّ ﷺ وَأَصْحَابِهِ أَعْظَمَ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِي تُضَافُ إِلَى هَؤُلَاءِ، وَمَعَ هَذَا فَالنَّبِيُّ ﷺ نَهَى عَنْ قَتْلِهِ، وَكَذَّبَ مَنْ قَالَ: إِنَّهُ يَدْخُلُ النَّارَ؛ لِأَنَّهُ شَهِدَ بَدْرًا وَالْحُدَيْبِيَةَ، وَأَخْبَرَ بِمَغْفِرَةِ اللَّهِ لِأَهْلِ بَدْرٍ. وَمَعَ هَذَا فَقَدَ قَالَ عُمَرُ – رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ -: دَعْنِي أَضْرِبُ عُنُقَ هَذَا الْمُنَافِقِ. فَسَمَّاهُ مُنَافِقًا، وَاسْتَحَلَّ قَتْلَهُ، وَلَمْ يَقْدَحْ ذَلِكَ فِي إِيمَانِ وَاحِدٍ مِنْهُمَا وَلَا فِي كَوْنِهِ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ.

وَكَذَلِكَ فِي الصَّحِيحَيْنِ [وَغَيْرِهِمَا] فِي حَدِيثِ الْإِفْكِ لَمَّا قَامَ النَّبِيُّ ﷺ خَطِيبًا عَلَى الْمِنْبَرِ يَعْتَذِرُ مِنْ رَأْسِ الْمُنَافِقِينَ عَبْدِ اللهِ بْنِ أُبَيٍّ فَقَالَ: «مَنْ يَعْذُرُنِي مِنْ رَجُلٍ [قَدْ] بَلَغَنِي أَذَاهُ فِي أَهْلِي. وَاللهِ مَا عَلِمْتُ عَلَى أَهْلِي إِلَّا خَيْرًا، وَلَقَدْ ذَكَرُوا رَجُلًا مَا عَلِمْتُ عَلَيْهِ إِلَّا خَيْرًا». فَقَامَ سَعْدُ بْنُ مُعَاذٍ سَيِّدُ الْأَوْسِ، وَهُوَ الَّذِي اهْتَزَّ لِمَوْتِهِ عَرْشُ الرَّحْمَنِ، وَهُوَ الَّذِي كَانَ لَا تَأْخُذُهُ فِي اللَّهِ لَوْمَةُ لَائِمٍ، بَلْ حَكَمَ فِي حُلَفَائِهِ مِنْ بَنِي قُرَيْظَةَ بِأَنْ يُقْتَلَ مُقَاتِلُهُمْ وَتُسْبَى ذَرَارِيهِمْ وَتُغْنَمُ أَمْوَالُهُمْ، حَتَّى قَالَ النَّبِيُّ ﷺ: «لَقَدْ حَكَمْتَ فِيهِمْ بِحُكْمِ اللَّهِ مِنْ فَوْقِ سَبْعَةِ أَرْقِعَةٍ».

«فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! نَحْنُ نَعْذُرُكَ مِنْهُ. إِنْ كَانَ مِنْ إِخْوَانِنَا مِنَ الْأَوْسِ ضَرَبْنَا عُنُقَهُ، وَإِنْ كَانَ مِنْ إِخْوَانِنَا مِنَ الْخَزْرَجِ أَمَرْتَنَا فَفَعَلْنَا فِيهِ أَمْرَكَ. فَقَامَ سَعْدُ بْنُ عُبَادَةَ فَقَالَ: كَذَبْتَ لَعَمْرُ اللهِ، لَا تَقْتُلُهُ وَلَا تَقْدِرُ عَلَى قَتْلِهِ. فَقَامَ أُسَيْدُ بْنُ حُضَيْرٍ، فَقَالَ: كَذَبْتَ لَعَمْرُ اللَّهِ لَنَقْتُلَنَّهُ، فَإِنَّكَ مُنَافِقٌ تُجَادِلُ عَنِ الْمُنَافِقِينَ.


ހަމައެފަދައިން ޖާމިޢުލްމަސާޢިލް (ވަލިމަތި 3، ޞ. 79) ގައި ޙާފިޒު އިބްނު ތައިމިއްޔާ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.

فهذا حاطبٌ قد تجسَّسَ على رسولِ الله ﷺ في غزوة فتح مكة التي كان ﷺ يَكتُمها عن عدوِّه، وكتَمها عن أصحابه، وهذا من الذنوب الشديدة جدًّا. وكان يُسيء إلى مماليكه، وفي الحديث المرفوع: “لن يدخلَ الجنَّةَ سيئُ الملكة”. ثم مع هذا لمَّا شَهِدَ بدرًا والحديبيةَ غفرَ الله له ورَضِيَ عنه، فإن الحسنات يُذهبن السيئات. فكيف بالذين هم أفضلُ من حاطبٍ، وأعظمُ إيمانًا وعلمًا وهجرةً وجهادًا، فلم يُدْنِبْ أحدٌ قريبًا من ذنوبه؟!

މީގެ އިތުރުން ޙުކުޤް އާލް ބައިތު (ޖަލްސާ 2، ޞ. 25) ގައި ޙާފިޒް އިބްނު ތައިމިއްޔާ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.

فهذا حاطب قد تجسس على رسول الله ﷺ في غزوة فتح مكة التي كان ﷺ يكتمها عن عدوه، وكتمها عن أصحابه، وهذا من الذنوب الشديدة جدا.

މި ބަސްތައް ހާފިޒް އިބްނު ތައިމިއްޔާ ރަޙިމަހުﷲ ގެ ލިޔުންތަކުން ނަކަލުކުރުމުގެ ބޭނުމަކީ، އެތައް މައްސަލަތަކެއްގައި ހަރުކަށި އަދި ހަރުކަށި ބޭފުޅެއްގެ ގޮތުގައި މަޝްހޫރުވި ނަމަވެސް، އަދި ވަޙްޙާބީ ހަރަކާތުގެ ތަބާވާ މީހުން ވަރަށް ބޮޑު އަހަންމިއްޔަތެއް ދިން ނަމަވެސް، އެކަމަށް ބާރުއެޅުމެވެ  އޭނާގެ ޚިޔާލުތައް- ހަމަ ސުންނީ ހަތަރު ފިޤުހުގެ ތަބާއިން އެމީހުންގެ އިމާމުންގެ ރައުޔުތަކަށް އަގުދޭ ފަދައިން-

މުނާސަރަތު (ތާއީދެއް) އާއި މުޢާވާނާ (އެހީތެރިކަން) ގެ މައްސަލައިގައި ހާފިޒް އިބްނު ތައިމިއްޔާެ ސައުތު ވަނީ އެހެން އިމާމުންނާއި ޢިލްމުވެރިންނާއި، އަޙްލްސުންނަތު ވަލްޖަމާޢަތުގެ ވެރިން ފަދައިންނެވެ.  މަތީގައިވާ ބަސްފުޅުތަކުގައި ބަޔާންވެގެންވާ ހުރިހާ ބާވަތެއްގެ އެހީތެރިކަމަކީ ބޮޑެތި ފާފަތަކެއް ކަމުގައި ވިޔަސް، ކުފުރުގެ އަމަލުތަކެއް (ކުފުރު) ކަމަށް އޭނާ ދެކެވަޑައިގަންނަވައެވެ.  އެއީ މިފަދަ އަމަލުތައް ހިންގީ ޢަޤީދާގެ މައްޗަށް (ޤީދާ) ގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް، ނަމަވެސް ޤަބީލާތަކަށް ވަފާތެރިވުމާއި، އަމިއްލަ ބޭނުންތަކާއި، މާއްދީ ފައިދާއާއި، ނުވަތަ އާއިލީ އަދި ގާތްތިމާގެ ގުޅުން ފަދަ ސަބަބުތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ.