އެމެރިކާގެ ހަތިޔާރުގެ ދަތުރު: ރަސްމީ އެއްބަސްވުންތަކުން ކަޅު ބާޒާރަށް

ލިޔުނީ: އަބްދާން ސާފީ

ފާއިތުވި އަހަރުތަކުގައި، އަފްޣާނިސްތާނުން އެމެރިކާ ބަލިވުމާ ގުޅިގެން، އިސްލާމިކް އެމިރޭޓް އޮފް އަފްޣާނިސްތާނުން (އައިއީއޭ) އަތުލައިގަތް އެމެރިކާގައި އުފެއްދި ހަތިޔާރުތައް އޭގެ ފަހުން ހަނގުރާމަވެރި އެހެން ޖަމާއަތްތަކަށް ބަދަލުކުރި ކަމަށް ބުނާ ވާހަކައެއް ދައުރުވަމުން އަންނަ ކަމަށެވެ.  ނަމަވެސް މި ދަޢުވާއަކީ ބިންމަތީގައި ހުރި ޙަޤީޤަތްތަކާ ވަރަށް ތަފާތު ދަޢުވާއެކެވެ.  ގަވަރނިންގ އޮތޯރިޓީއެއްގެ ގޮތުގައި އައިއީއޭ އިން ވަނީ ޚާއްސަކޮށް އަސްކަރީ މުދާތައް ރައްކާތެރިކުރުމުގައި އެ ކުންފުނީގެ ޒިންމާތަކަށް ހޭލުންތެރިކަން ތަކުރާރުކޮށް ދައްކާފައެވެ.

އައިއީއޭގެ ވެރިކަމާ ހަވާލުވުމަށް ފަހު އައިއީއޭގެ އެންމެ ކުރީގެ އެއް އިސްނެގުމަކީ ހުއްދަ ނެތް ފަރާތްތަކުން ދޫކޮށްލާފައިވާ ހަތިޔާރުތައް ރައްކާތެރި ކުރުމެވެ.  އަދި ގަވާއިދާ ހިލާފަށް ދައުރުވުން ހުއްޓުވުމަށްޓަކައި އެމެރިކާގެ ހަތިޔާރުގެ އެތެރޭގެ ވިޔަފާރިއަށް ހަރުކަށި ހުރަސްތަކެއް ވެސް ވަނީ ކަނޑައަޅާފަ އެވެ.

މިކަމުން އުފެދޭ ގުޅުންހުރި ސުވާލަކީ، ވަކި އަވަށްޓެރި ގައުމުތަކުން – އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ ޕާކިސްތާން – މި ވާހަކަ ޕްރޮޕަގޭޓް ކުރުމަށް އެހާ އިންވެސްޓް ކުރަނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟

ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ބަލާއިރު އެމެރިކާއަކީ ސްޓްރެޓެޖިކް ޕާޓްނަޝިޕްތަކާއި ދިފާއީ އެއްބަސްވުންތަކާއި ޖިއޮޕޮލިޓިކަލް މަސްލަހަތުތަކުގެ ބެނާގެ ދަށުން ގިނަ ގައުމުތަކަށް ޒަމާނީ ހަތިޔާރު ފޯރުކޮށްދޭ ދުނިޔޭގެ އެންމެ ކުރީގައި ހަތިޔާރު އެކްސްޕޯޓްކުރާ ގައުމެވެ.

އެމެރިކާގެ ދިފާއީ ސިނާއަތަކީ އެގައުމުގެ އިގްތިސާދުގެ މުހިންމު ތަނބެކެވެ.  ހަމައެކަނި 2023 ވަނަ އަހަރު ޑިފެންސް ބަޖެޓް ގާތްގަނޑަކަށް 850 ބިލިއަން ޑޮލަރަށް އަރާފައިވާއިރު، މިއީ ޖީޑީޕީގެ ގާތްގަނޑަކަށް %3.1 އެވެ.  2022 ވަނަ އަހަރު ބައިނަލްއަޤްވާމީ ހުރިހާ ހަތިޔާރުގެ %40 އެމެރިކާއިން އެކްސްޕޯޓްކޮށްފައިވާއިރު، ބޮޑެތި ކްލައިންޓުންގެ ތެރޭގައި ސައުދީ އަރަބިއްޔާ، ޖަޕާން، ދެކުނު ކޮރެއާ، އޮސްޓްރޭލިއާ، އަދި އިންޑިއާ ހިމެނެއެވެ.

މި މުއާމަލާތްތަކުގެ ރަސްމީ އަދި ގާނޫނީ ސިފައެއް އޮތް ނަމަވެސް، ތަކުރާރުވާ އުސޫލެއް އުފެދިފައި ވެއެވެ: މި ހަތިޔާރުތައް ގިނަ ފަހަރަށް ނިމޭނީ އެ ހަތިޔާރުތައް ހުރުމުން ނުތަނަވަސްކަން އިތުރަށް ގޯސްވާ ސަރަހައްދުތަކުގަ އެވެ.  މިފަދަ ހަތިޔާރުތައް ދައުލަތުގެ އެކްޓަރުންނަށް ފޯރުކޮށްދޭ ކަމަށް ބުނާއިރު، ގިނަ ބަޔަކު އާޚިރުގައި ދައުލަތުގެ ނޫން ހަނގުރާމަވެރި ޖަމާއަތްތަކާއި ޖިނާއީ ނެޓްވޯކްތަކުގެ އަތަށް ވަދެގެން ދަނީ- ހަނގުރާމައިގެ މައިދާނުގައި ގެއްލުންތަކާއި، ކޮރަޕްޝަނާއި، އިހުމާލުން ނުވަތަ ގަސްތުގައި ޑައިވަރޝަންގެ ސަބަބުންނެވެ.

ޚާއްޞަކޮށް ކޮންފްލިކްޓް ޒޯންތަކަކީ އެމެރިކާގެ ހަތިޔާރު ކަޅު ބާޒާރުތަކަށް ލީކުވުމަށް ޕްރައިމަރީ ކޮންޑަކްޓްތަކެއްގެ ގޮތުގައި ޚިދުމަތްކުރާ ތަންތަނެވެ.  އެތައް ހާލަތެއްގައި އެމެރިކާ ސިފައިން ނުވަތަ އިއްތިހާދުގެ ބާރުތަކުން ހަތިޔާރު އަނބުރާ ގެންދިއުމުގެ ތެރޭގައި ދޫކޮށްލާފައި ނުވަތަ ލޯކަލް މިލިޝިއާތަކާ ހަވާލުކޮށްފައި ވަނީ ހަމައެކަނި މި މުދާތައް އަތުލައިގަނެ ނުވަތަ ވިއްކުމަށް މަޖުބޫރުކޮށްގެން ނުވަތަ އެތެރޭގެ ކޮރަޕްޝަންގެ ސަބަބުންނެވެ.  އިރާގާއި ސީރިއާގައި އައިއެސްގެ ކުރިއެރުމަކީ އޭގެ ވަރުގަދަ މިސާލެއް: އެ ޖަމާއަތުން އެމެރިކާގެ ހަތިޔާރުގެ ބޮޑު ކެޝެއް އެއްކުރީ ސީދާ ހަނގުރާމައިގެ މައިދާނުން ނުވަތަ އެމެރިކާއާ ގުޅިފައިވާ ބާރުތަކުން ދޫކޮށްލާފައިވާ ގުދަންތަކުންނެވެ.


އަދި އެމެރިކާއިން، ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން، އެކި ބަހަނާތަކުގެ ދަށުން ގަސްތުގައި އައިއެސް ފަދަ ޕްރޮކްސީ ޖަމާއަތްތަކަށް ހަތިޔާރު ފޮނުވާފައިވާ ކަމަށް ގަބޫލުކުރެވޭ ޝައްކުތަކެއް ވެސް އެބަހުއްޓެވެ.

ނަމަވެސް މައްސަލަ ފުޅާވެފައިވަނީ ހަރަކާތްތެރި ހަނގުރާމަވެރި ސަރަހައްދުތަކުން ބޭރުގައެވެ.  ބައެއް ފަހަރު އެމެރިކާއިން ފާސްކޮށްފައިވާ ހަތިޔާރު ބަދަލުކުރުން ތިންވަނަ ގައުމުތައް މެދުވެރިކޮށް ހުއްދަ ނެތި ހަތިޔާރު ލިބޭ ފަރާތްތަކަށް ރީރޫޓް ކުރެވެ އެވެ.  ޔަމަނުގައި ތިބި ހޫތީ ބާރުތަކާ ދެކޮޅަށް ބޭނުން ކުރުމަށް ސައުދީ އަރަބިއްޔާ އާއި ޔުނައިޓެޑް އަރަބް އެމިރޭޓްސް އަށް ފުރަތަމަ ފޯރުކޮށްދިން ހަތިޔާރުތައް ފަހުން ފެނިފައި ވަނީ ޚުދު ހޫތީންގެ އަތުންނެވެ.  މި ހަތިޔާރުތައް ހަނގުރާމައިގައި އަތުލައިގަނެ، ނާޖާއިޒު ގޮތުގައި ވިއްކައި، ނުވަތަ ރިޝްވަތާއި ކޮރަޕްޝަނުން ފުރިފައިވާ ނެޓްވޯކްތަކުގެ ތެރެއިން ޑައިވަރޓް ކުރެވުނެވެ.

މި ކޮމްޕްލެކްސް މައްސަލައިގެ އަނެއް ޑިމޭންޝަނަކީ އެމެރިކާގެ އަމިއްލަ ހަތިޔާރު ވިއްކާ ފަރާތްތަކެވެ.  ރެގިއުލޭޓަރީ ލޫޕްހޯލްތަކާއި އޮވަރސައިޓް ފެއިލްވުންތަކުގެ ބޭނުން ހިފައިގެން ބައެއް ޑީލަރުން ވަނީ ހަތިޔާރު ގެންގުޅުން ގާނޫނީ ގޮތުން މަނާކޮށްފައިވާ ފަރުދުންނާއި ޖަމާއަތްތަކަށް ހަތިޔާރު ފޯރުކޮށްދީފަ އެވެ.  އެއަށްފަހު މި ހަތިޔާރުތައް ބޯޑަރު ހުރަސްކޮށް އެތެރެކޮށް، ނާޖާއިޒު މާކެޓްތަކުގައި އަލުން އުފެދެ އެވެ.  ލެޓިން އެމެރިކާގައި އެމެރިކާގައި އުފައްދާފައިވާ ހަތިޔާރުތައް ވަނީ މެކްސިކޯގެ މަސްތުވާތަކެތީގެ ކާޓޭލް ފަދަ ޖިނާއީ ޖަމާއަތްތަކުން ހޯދާފައެވެ.  މަތީ ފެންވަރުގެ މިސާލަކީ އަނިޔާވެރި ޖިނާއީ ސިންޑިކޭޓްތަކުގެ އަތަށް ހަތިޔާރު ބަދަލުކުރުމަށް މަގުފަހިކޮށްދިން އެމެރިކާގެ ސްޓިންގް އޮޕަރޭޝަނެއް ކަމަށްވާ ނާކާމިޔާބު އޮޕަރޭޝަން ފާސްޓް އެންޑް ފިއުރިއަސް އެވެ.

އަފްޣާނިސްތާނުގައި އެމެރިކާގެ ހަތިޔާރު ހުރުމުން އެންމެ ބޮޑަށް ފާޑުކިޔާ ގައުމު ކަމަށްވާ ޕާކިސްތާނަކީ ޚުދު މި ނާޖާއިޒު ޗެނަލްތަކުގައި ވަރަށް ފުންކޮށް ބައިވެރިވެފައިވާ ގައުމެކެވެ.  މީގެ ކުރިން އަސްކަރީ ސާމާނު ހިމެނޭ ގޮތަށް އެމެރިކާގެ އެހީ އުފުލާ ކޮންޓެއިނަރުތައް ގެއްލިގެން ނުވަތަ ހަމަލާ ދީފައި ވަނީ އަފްޣާނިސްތާނަށް ދިޔަ މަގުމަތީގައި ޕާކިސްތާނުގެ ސަރަހައްދުން ޓްރާންސިޓް ކުރަމުން ދަނިކޮށެވެ.

ތަހުގީގު ރިޕޯޓްތަކާއި ޕާލަމެންޓްގެ ހާމަކުރުންތަކުން ހާމަވެފައިވާ ގޮތުގައި މި ކޮންޓެއިނަރުތަކުގެ ތެރެއިން ގިނަ ކޮންޓެއިނަރުތަކަކީ ޕާކިސްތާނުގެ އަސްކަރީ އޮފިޝަލުންގެ ބެލުމުގެ ދަށުން ލޫޓުވާލާފައިވާ ކޮންޓެއިނަރުތަކެއް ކަމަށާއި އޭގެ ތެރޭގައި ހުރި ތަކެތި ފަހުން ކަޅު ބާޒާރުގައި ވިއްކާލާފައިވާ ކަމަށެވެ.  ނޭޓޯ އިސްވެ އޮވެގެން އަފްޣާނިސްތާނުގައި ހިނގި ހަނގުރާމައިގެ ތެރޭގައި ޕާކިސްތާނަކީ ޕްރައިމަރީ ލޮޖިސްޓިކަލް ރޫޓެއްގެ ގޮތުގައި ހިދުމަތް ކުރި އިންތިޒާމެއް – ގިނަ ފަހަރަށް ކޮރަޕްޓް އޮފިޝަލުންގެ އަމިއްލަ މުއްސަނދިކަން ހޯދުމަށްޓަކައި އަސްކަރީ މުދާ ބޮޑެތި ޑައިވަރޝަންތަކަށް މަގުފަހިކޮށްދިން އިންތިޒާމެކެވެ.

މި އުސޫލަކީ ހަމައެކަނި ދެކުނު އޭޝިޔާއަށް ނިސްބަތްވާ އުސޫލެއް ނޫނެވެ.  އެމެރިކާގެ ހަތިޔާރުތައް ސޯމާލިއާގެ އަލްޝަބާބާއި ޔަމަނުގެ އަލްގައިދާ ފަދަ ޖަމާއަތްތަކާއި އެފްރިކާގެ އެކި ހިސާބުތަކުގައި ހަރަކާތްތެރިވާ ހަނގުރާމަވެރި އެހެން ޖަމާއަތްތަކުން ވެސް ވަނީ ހޯދާފަ އެވެ.  ގިނަ ހާލަތްތަކުގައި މި ހަތިޔާރުތައް ހޯދާފައިވަނީ ސީދާ ކޮންފްލިކްޓް ޒޯންތަކުން ނުވަތަ ކަޅު ބާޒާރުގެ ނެޓްވޯކްތަކުން މަގުފަހިކޮށްދިން ތިންވަނަ ފަރާތެއްގެ ޓްރާންސްފާ މެދުވެރިކޮށެވެ.

މި ފުޅާ ހެކިތަކުގެ އަލީގައި ސާފުވެގެންދަނީ އެމެރިކާގެ ހަތިޔާރު ގިނަވުމަކީ އެކްސިޑެންޓެއް ނޫން ކަމާއި މަދުން ދިމާވާ ކަމެއް ނޫން ކަމެވެ.  މި ހަތިޔާރުތައް ކަޅު ބާޒާރުން ފަސޭހައިން ލިބެން ހުރުމުން، ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި އެކްޓަރުންނަށް މި ހަތިޔާރު ލިބެން ހުރެއެވެ.  ޕްރައިމަރީ ކުށްވެރިޔަކީ އެމެރިކާއާއި އެމެރިކާގެ އެކްސްޓެންޑްޑް ހަތިޔާރުގެ ވިޔަފާރީގެ ނެޓްވޯކްގައި ބައިވެރިވާ މީހުން- ޚާއްޞަކޮށް ބައިނަލްއަޤްވާމީ ސަލާމަތަށްވުރެ މާލީ ފައިދާއަށް އިސްކަންދޭ ކުލީ އެޖެންޓުންނާއި ކޮރަޕްޓް އޮފިޝަލުންނެވެ.  ފާހަގަކޮށްލެވޭ ކަމަކީ، ޕާކިސްތާނުގެ އަސްކަރީ އަދި ބިއުރޯކްރެޓިކް މުއައްސަސާތަކުގެ ތެރޭގައި މިފަދަ ގިނަ އަދަދެއްގެ ފަރުދުން ހަރަކާތްތެރިވާކަމެވެ.