އައިއެސް-ޚަވާރީޖްގެ ޕްރޮޕެގެންޑާއާއި އައިއީއޭއާ ދެކޮޅަށް ކުރާ ފާޑުކިޔުންތައް ޝަރީޢަތަށް ބިނާކޮށް އިވެލުއޭޓްކުރުން

مقالات مماثلة

ލިޔުއްވާފައިވަނީ : މައުލާވީ އަޙްމަދު ޢަލީ

އިމާމު އަލްޝާފިޢީ (رحمه الله):

އިމާމު އަލްޝާފިޢީ ރަޙިމަހުﷲ އާއި ދިމާލަށް ސުވާލެއް އަމާޒުކުރެވުނެވެ:

ޢަދާވާތްތެރި ކާފަރުންނަށް ޖާސޫސުކޮށް، މުސްލިމުންގެ ހަމަލާތަކާއި ސްޓްރެޓެޖީތަކާ ބެހޭ މަޢުލޫމާތު ފޯރުކޮށްދީ، ނުވަތަ މުސްލިމުންގެ އެހެން ސިއްރުތައް ހާމަކުރާ މުސްލިމަކު މަރާލުން ހުއްދަ ހެއްޔެވެ؟ މިއީ މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅަށް ކާފަރުންނަށް އެއްބާރުލުންދީ އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދިނުމެއް ނޫން ހެއްޔެވެ؟

އިމާމުލް ޝާފިޢީ (رحمه الله) ޖަވާބު ދެއްވީ: އިސްލާމްދީނުގެ ދަށުން މާތްކަން ޤާއިމުވެފައިވާ މީހަކަށް (އެބަހީ، އެއީ މުސްލިމެއް)، އެމީހެއްގެ މަރާލުން ހުއްދަވާނީ ހަމައެކަނި ޙަރާމް ޤަތުލުކޮށްފިނަމަ، ކައިވެނި ކުރުމަށްފަހު ޒިނޭކޮށްފިނަމައެވެ އީމާންވުމަށްފަހު މުރުތައްދުވެ އެ މުރުތައްދުވުމުގައި ސާބިތުވެ ތިބުން. ކާފަރުންނަށް ޖާސޫސް ކުރުމަކީ ނުވަތަ މުސްލިމުންގެ ހަމަލާތައް އަންގައިގެން އެހީތެރިވުމާއި، އެމީހުން ތައްޔާރުވެ ދިފާޢުވުމަށް ނުވަތަ މުސްލިމުންނަށް ގެއްލުން ދިނުމަށް ހުއްދަ ދިނުމަކީ ސާފު ކުފްރެއް (ކުފުރު) ކަމަށާއި، މިކަން ކުރާ މުސްލިމަކު މަރާލެވޭނެ ކަމަށެވެ.

އަލްރަބީޢު (رحمه الله) ރިވާކުރައްވާފައިވެއެވެ.
އަހަރެން އިމާމް އަލްޝާފިޢީ (رحمه الله) އާއި ސުވާލުކުރީމެވެ.
“މި ޙުކުމަކީ ޙަދީޘެއްގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައިވާ ޙުކުމެއްތޯ ނުވަތަ ތަފާތުކުރުމެއްގެ މައްޗަށް؟”

އޭނާ ޖަވާބު ދިނެވެ.
“އަޅުގަނޑު މިހެން ބުނީ ޙަދީޘްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް”، އަދި އެއަށްފަހު ޙަތީބު ބިން އަބީ ބަލްޠަޢާ (رضي الله عنه) ގެ ޙަދީޘް ނަކަލުކުރެއްވިއެވެ.

އިމާމް އަލް ޝާފިޢީ (رحمه الله) ތަފްސީލުކޮށް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.
ހާތިބުގެ ސިޓީގެ މައްސަލައިގައި ތިން މާނައެއް ކުރެވިދާނެ އެވެ.

1. ޙަތިބު (رضي الله عنه) އަމިއްލައަށް ބަޔާންކުރެއްވި ގޮތުގައި އޭނާގެ ޢަމަލަކީ މުރުތައްދުވުމުގެ ސަބަބުން ކުރި ކަމެއް ނޫން ކަމަށާއި އެއީ އަމިއްލަ މަންފާއަށް ކުރާ ކަމެއް ކަމަށެވެ. އާއިލާ ރައްކާތެރި ކުރުމަށްޓަކައި ޤުރައިޝްއަށް ހެޔޮކަމެއް ކޮށްދިނުމަށް އޭނާ ބޭނުންވިއެވެ.

2. އެއީ ގޯހެއް ނުވަތަ ގޯހެއް ކަމަށް ވެދާނެއެވެ، މާނައަކީ އޭނާ އިސްލާމްދީނާއި ދުރުހެލިވާން ގަސްތު ނުކުރެއްވިއެވެ.

3. އެންމެ ނުބައި ފުރުސަތަކީ އޭނާ މުރުތައްދުވެފައިވާ މީހަކަށް ނުވަތަ އީމާންތެރިކަމުގައި މުނާފިޤު މީހަކަށް ވުމެވެ.

މި ފުރުޞަތުތަކުގެ ތެރެއިން އޭނާގެ އަމިއްލަ ހެކިބަސް ޤަބޫލުކުރެވި، ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم އޭނާ މަރާލުމަށް އަމުރު ނުކުރެއްވިއެވެ.

އިމާމުލް ޝާފިޢީ (رحمه الله) ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ: الله ގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ މަޤާމު މަތިވެރިވެގެންވެއެވެ. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم އަށް ޤުރައިޝުންގެ ފަރާތުން ޙާތިބު (رضي الله عنه) ޖާސޫސު ކުރި ނަމަވެސް، އޭނާގެ ބަޔާން ޤަބޫލުކުރެވުނެވެ. މިގޮތުން އެހެން އެއްވެސް ޖާސޫސެއްގެ ހެކިބަސް މާ ފަސޭހައިން ބަލައިގަނެވޭނެއެވެ.

އިމާމުލް ޝާފިޢީ (رحمه الله) އާ ސުވާލު ކުރެވުނެވެ:
މީހަކު ސުވާލުކޮށްފިނަމަ، “ޙާތިބު ބިން އަބީ ބަލްތާޢާ (رضي الله عنه) ގެ ބަޔާނެއް الله ގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޤަބޫލުކުރެއްވީ ހަމައެކަނި އޭނާގެ ޢަމަލަކީ މުރުތައްދުވުމުގެ ސަބަބުން ނޫން ކަމަށާއި، މާބޮޑަށް އަމިއްލަ ފައިދާއަށް ކަމަށް ބެލެވޭތީ ހެއްޔެވެ؟” އޭނާ އަމިއްލައަށް އޭނާގެ އަމަލުތައް ޙައްޤުކުރެއްވިއެވެ؟ އަމަލަކީ ދުނިޔޭގެ ފައިދާއިން ބާރުއަޅާފައިވާ އަމަލެއް ކަމަށާއި ކުފުރު ނުވަތަ ނުބައި ނިޔަތެއްގައި ބިންވަޅު ނެގިފައިވާ ކަމެއް ނޫން ހެއްޔެވެ؟

ޖަވާބަކީ މިގޮތަށެވެ: މުނާފިޤުންނަކީ އެމީހުންގެ ބަސްފުޅުތަކުގައި ދޮގު އަދި މަކަރުވެރި ބައެއްކަން الله ގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ފުރިހަމައަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވައެވެ. ޙާތިބު (رضي الله عنه) ގެ ޙާލަތުގައި އޭނާ ސަލާމަތްވެވަޑައިގަތީ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم އަށް ޙަޤީޤަތް އެނގިވަޑައިގެން، ޙާތިބުގެ ބަސްފުޅުގައި އިޚްލާޞްތެރިކަން އެނގިވަޑައިގަތުމުން ނަމަ، އެއީ ހަމައެކަނި ޙާތިބު (رضي الله عنه) ގެ ފާޅުކަން ބޮޑު ބަސްފުޅެއް ނޫނެވެ ބަލައިގަތެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި އެއީ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ޙަތީބުގެ ޙައްޤުވެރިކަމަކީ ޙަޤީޤީ ކަމެއް ކަމާއި އޭނާގެ ޢަމަލަކީ ކުފުރުން ނޫންކަން އެނގިވަޑައިގަތުމުގެ މައްޗަށެވެ.

މިގޮތުން މުނާފިޤުންގެ ފާޅުކަން ބޮޑު ދަޢުވާތައް ޤަބޫލުނުކުރެވި، ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ ޢިލްމުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް މުނާފިޤުން މަރުގެ އަދަބު ދޭންޖެހޭނެ ކަމެވެ. ނަމަވެސް ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم އަބަދުވެސް ވެރިކަން ކުރެއްވީ ވަކިވަކި ފަރުދުންގެ ފާޅުކަން ބޮޑު ބަސްފުޅުތަކާ އެއްގޮތަށް ކަމަށާއި އެމީހުންގެ ފޮރުވިފައިވާ ނިޔަތްތަކާއި ސިއްރުތައް الله އަށް ދޫކޮށްލެއްވި ކަމަށެވެ.

މަޤަޞަދު:
މިފަދަ ބޮޑު ޖިނާއީ އަމަލެއް ކޮށްގެން، އެމީހެއްގެ އަމަލަކީ މުރުތައްދުވުމުގެ ސަބަބުން ނޫން ކަމަށާއި، ދުނިޔޭގެ ސަބަބުތަކާހުރެ ކަމަށް ބުނުން ފަދަ ގަބޫލުކުރެވޭ ޖަސްޓިފިކޭޝަނެއް ހުށަހަޅައިފިނަމަ، އެމީހެއްގެ ބަޔާން ބަލައިގަނެ، އެމީހަކު މުރުތައްދުވެފައިވާ މީހެއްގެ ގޮތުގައި އިޢުލާން ނުކުރެވޭނެއެވެ.

ނަމަވެސް ޢަމަލުގެ ހަރުކަށިކަމުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް އަދަބެއް ދިނުމުގެ އިޚްތިޔާރު އިމާމް (ލީޑަރ) އަށް ލިބިގެންވެއެވެ.

ރިފަރަންސް:
މި މަޝްވަރާ ކިތާބުލް އުންމް ގައި އިމާމުލް ޝާފިޢީ (رحمه الله) (ޖުމްހޫރިއްޔާ 4، ޞ. 264) އަދި ތަފްޞީރުލް އިމާމުލް ޝާފިޢީ (ޖަލްސާ 3، ޞ. 335) ގައި މިގޮތަށް ލިޔެވިފައިވެއެވެ :
[الْمُسْلِمُ يَدُلُّ الْمُشْرِكِينَ عَلَى عَوْرَةِ الْمُسْلِمِينَ]
قِيلَ لِلشَّافِعِيِّ: أَرَأَيْتَ الْمُسْلِمَ يَكْتُبُ إلَى الْمُشْرِكِينَ مِنْ أَهْلِ الْحَرْبِ بِأَنَّ الْمُسْلِمِينَ يُرِيدُونَ غَزْوَهُمْ أَوْ بِالْعَوْرَةِ مِنْ عَوْرَاتِهِمْ هَلْ يُـحِلُّ ذَلِكَ دَمَهُ وَيَكُونُ فِي ذَلِكَ دَلَالَةٌ عَلَى مُمَالَأَةِ الْمُشْرِكِينَ؟

(قَالَ الشَّافِعِيُّ – رَحِمَهُ اللَّهُ تَعَالَى -) : لَا يَحِلُّ دَمُ مَنْ ثَبَتَتْ لَهُ حُرْمَةُ الْإِسْلَامِ إلَّا أَنْ يَقْتُلَ أَوْ يَزْنِيَ بَعْدَ إحْصَانٍ أَوْ يَكْفُرَ كُفْرًا بَيِّنًا بَعْدَ إيمَانٍ ثُمَّ يَثْبُتُ عَلَى الْكُفْرِ وَلَيْسَ الدَّلَالَةُ عَلَى عَوْرَةِ مُسْلِمٍ وَلَا تَأْيِيدُ كَافِرٍ بِأَنْ يُحَذِّرَ أَنَّ الْمُسْلِمِينَ يُرِيدُونَ مِنْهُ غِرَّة لِيُحَذَّرَهَا أَوْ يَتَقَدَّمَ فِي نِكَايَةِ الْمُسْلِمِينَ بِكُفْرٍ بَيِّنٍ، فَقُلْت لِلشَّافِعِيِّ: أَقَلْتَ هَذَا خَبَرًا أَمْ قِيَاسًا؟ قَالَ قُلْتُهُ بِمَا لَا يَسَعُ مُسْلِمًا عَلِمَهُ عِنْدِي أَنْ يُخَالِفَهُ بِالسُّنَّةِ الْمَنْصُوصَةِ بَعْدَ الِاسْتِدْلَالِ بِالْكِتَابِ،

فَقِيلَ لِلشَّافِعِيِّ: فَذكر السُّنَّة فِيهِ، قَالَ: أَخْبَرَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ دِينَارٍ عَنْ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي رَافِعٍ قَالَ: «سَمِعْتُ عَلِيًّا يَقُولُ بَعَثَنَا رَسُولُ اللَّهِ ﷺ أَنَا وَالْمِقْدَاد وَالزُّبَيْر، فَقَالَ: انْطَلِقُوا حَتَّى تَأْتُوا رَوْضَةَ خَاخٍ، فَإِنَّ بِهَا ظَعِينَةً، مَعَهَا كِتَابٌ.

فَخَرَجْنَا تَعَادَى بِنَا خَيْلُنَا، فَإِذَا نَحْنُ بِالظَّعِينَةِ، فَقُلْنَا لَهَا: أَخْرِجِي الْكِتَابَ، فَقَالَتْ: مَا مَعِي كِتَابٌ، فَقُلْنَا: لَتُخْرِجِنَّ الْكِتَابَ أَوْ لَتُلْقِيَنَّ الثِّيَابَ فَأَخْرَجَتْهُ مِنْ عِقَاصِهَا، فَأَتَيْنَا بِهِ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ، فَإِذَا فِيهِ: مِنْ حَاطِبِ بْنِ أَبِي بَلْتَعَةَ إلَى نَاسٍ مِنَ الْمُشْرِكِينَ مِمَّنْ بِمَكَّةَ، يُخْبِرُ بِبَعْضِ أَمْرِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: “مَا هَذَا يَا حَاطِبُ؟” قَالَ: لَا تَعْجَلْ عَلَيَّ يَا رَسُولَ اللَّهِ، إنِّي كُنْت امْرَأً مُلْصَقًا فِي قُرَيْشٍ، وَلَمْ أَكُنْ مِنْ أَنْفُسِهَا، وَكَانَ مَنْ مَعَك مِنَ الْمُهَاجِرِينَ لَهُمْ قَرَابَاتٌ يَحْمُونَ بِهَا قَرَابَاتِهِمْ، وَلَمْ يَكُنْ لِي بِمَكَّةَ قَرَابَةٌ، فَأَحْبَبْت إذْ فَاتَنِي ذَلِكَ أَنْ أَتَّخِذَ عِنْدَهُمْ يَدًا، وَاَللَّهِ مَا فَعَلْتُهُ شَكًّا فِي دِينِي، وَلَا رِضًا لَا كُفْرًا بَعْدَ الْإِسْلَامِ،

فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: “إنَّهُ قَدْ صَدَقَ” فَقَالَ عُمَرُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! دَعْنِي أَضْرِبُ عُنُقَ هَذَا الْمُنَافِقِ، فَقَالَ النَّبِيُّ ﷺ: “إنَّهُ قَدْ شَهِدَ بَدْرًا، وَمَا يُدْرِيَك لَعَلَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ قَدِ اطَّلَعَ عَلَى أَهْلِ بَدْرٍ، فَقَالَ: اعْمَلُوا مَا شِئْتُمْ فَقَدْ غَفَرْت لَكُمْ”. قَالَ: فَنَزَلَتْ ﴿يٰۤاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا لَا تَتَّخِذُوْا عَدُوِّىْ وَعَدُوَّكُمْ اَوْلِيَآءَ﴾ [الممتحنة: 1] »

(قَالَ الشَّافِعِيُّ – رَحِمَهُ اللَّهُ تَعَالَى -) : فِي هَذَا الْحَدِيثِ مَعَ مَا وَصَفْنَا لَك طَرْح الْحُكْمِ بِاسْتِعْمَالِ الظُّنُونِ؛ لِأَنَّهُ لَمَّا كَانَ الْكِتَابُ يَحْتَمِلُ أَنْ يَكُونَ مَا قَالَ حَاطِبٌ، كَمَا قَالَ مِنْ أَنَّهُ لَمْ يَفْعَلْهُ شَاكًّا فِي الْإِسْلَامِ، وَأَنَّهُ فَعَلَهُ لِيَمْنَعَ أَهْلَهُ، وَيُحْتَمَلُ أَنْ يَكُونَ زَلَّةً لَا رَغْبَةً عَنْ الْإِسْلَامِ، وَاحْتَمَلَ الْمَعْنَى الْأَقْبَحَ، كَانَ الْقَوْلُ قَوْلَهُ فِيمَا احْتُمِلَ فِعْلُهُ، وَحكم رَسُول اللَّهِ ﷺ فِيهِ بِأَنْ لَمْ يَقْتُلْهُ وَلَمْ يَسْتَعْمِلْ عَلَيْهِ الْأَغْلَبَ، وَلَا أَحَدٌ أَتَى فِي مِثْلِ هَذَا أَعْظَمُ فِي الظَّاهِرِ مِنْ هَذِهِ؛ لِأَنَّ أَمْرَ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ مُبَايِنٌ فِي عَظَمَتِهِ لِجَمِيعِ الْآدَمِيِّينَ بَعْدَهُ، فَإِذَا كَانَ مَنْ خَابَرَ الْمُشْرِكِينَ بِأَمْرِ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ وَرَسُولُ اللَّهِ ﷺ يُرِيدُ غِرَّتَهُمْ:

فَصَدَّقَهُ مَا عَابَ عَلَيْهِ الْأَغْلَبَ مِمَّا يَقَعُ فِي النُّفُوسِ، فَيَكُونُ لِذَلِكَ مَقْبُولًا كَانَ مِنْ بَعْدِهِ فِي أَقَلَّ مِنْ حَالِهِ، وَأَوْلَى أَنْ يَقْبَلَ مِنْهُ مِثْلَ مَا قَبِلَ مِنْهُ، قِيلَ لِلشَّافِعِيِّ: أَفَرَأَيْتَ إنْ قَالَ قَائِلٌ: إنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ قَالَ: “قَدْ صَدَقَ”، إنَّمَا تَرَكَهُ لِمَعْرِفَتِهِ بِصِدْقِهِ، لَا بِأَنَّ فِعْلَهُ كَانَ يَحْتَمِلُ الصِّدْقَ وَغَيْرَهُ،

فَيُقَالُ لَهُ: قَدْ عَلِمَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ أَنَّ الْمُنَافِقِينَ كَاذِبُونَ، وَحَقَنَ دِمَاءَهُمْ بِالظَّاهِرِ، فَلَوْ كَانَ حُكْمُ النَّبِيِّ ﷺ فِي حَاطِبٍ بِالْعِلْمِ بِصِدْقِهِ كَانَ حُكْمُهُ عَلَى الْمُنَافِقِينَ الْقَتْلَ، بِالْعِلْمِ بِكَذِبِهِمْ، وَلَكِنَّهُ إنَّمَا حَكَمَ فِي كُلٍّ بِالظَّاهِرِ، وَتَوَلَّى اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ مِنْهُمْ السَّرَائِرَ، وَلِئَلَّا يَكُونَ لِحَاكِمٍ بَعْدَهُ أَنْ يَدَعَ حُكْمًا لَهُ مِثْلَ مَا وَصَفْت مِنْ عِلَلِ أَهْلِ الْجَاهِلِيَّةِ، وَكُلُّ مَا حَكَمَ بِهِ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ فَهُوَ عَامٌّ حَتَّى يَأْتِيَ عَنْهُ دَلَالَةً عَلَى أَنَّهُ أَرَادَ بِهِ خَاصًّا أَوْ عَنْ جَمَاعَةِ الْمُسْلِمِينَ الَّذِينَ لَا يُمْكِنُ فِيهِمْ أَنْ يَجْعَلُوا لَهُ سُنَّةً أَوْ يَكُونُ ذَلِكَ مَوْجُودًا فِي كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ.

އަލްރަބީޢު (رحمه الله) ރިވާކުރައްވާފައިވެއެވެ.
އަހަރެން އިމާމް އަލްޝާފިޢީ (رحمه الله) އާއި ސުވާލުކުރީމެވެ، “މީހަކު އެފަދަ ކުށެއް ކޮށްފިނަމަ ތިބާ އަމުރުކުރަނީ ކޮންކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޙަތީބަށް (رضي الله عنه) މަޢާފު ކުރެއްވި ފަދައިން ކުށްވެރިޔާއަށް މަޢާފު ދެއްވަންވީތޯ ނުވަތަ އަދަބެއް ދޭންވީތޯ؟”

އިމާމް އަލްޝާފިޢީ (رحمه الله) ޖަވާބު ދެއްވިއެވެ.
“ކަނޑައެޅިފައިވާ އަދަބުތައް (ހުދޫދު) އެއްވެސް ހާލެއްގައި ސަސްޕެންޑް ނުކުރެވޭނެ. ނަމަވެސް އިޚްތިޔާރީ އެހެން އަދަބުތައް (ތަޢުޒީރު) އިމާމްގެ ޙުކުމަކަށް (އިޖްތިހާދު) ދޫކޮށްލެވިދާނެއެވެ.”

އޭނާ ވިދާޅުވާ ފަދައިންނެވެ.

قُلْت لِلشَّافِعِيِّ: أَفَتَأْمُرُ الْإِمَامَ إذَا وَجَدَ مِثْلَ هَذَا بِعُقُوبَةِ مَنْ فَعَلَهُ أَمْ تَرْكُهُ كَمَا تَرَكَ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ؟ فَقَالَ الشَّافِعِيُّ: إنَّ الْعُقُوبَاتِ غَيْرُ الْحُدُودِ، فَأَمَّا الْحُدُودُ فَلَا تُعَطَّلُ بِحَالٍ، وَأَمَّا الْعُقُوبَاتُ فَلِلْإِمَامِ تَرْكُهَا عَلَى الِاجْتِهَادِ، وَقَدْ رُوِيَ عَنْ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ قَالَ: «تَجَافَوْا لِذَوِي الْهَيْئَاتِ».

އިމާމް އަބޫ ޔޫސުފް (رحمه الله):
ޖާސޫސުންނާ ބެހޭ ޙުކުމާ ބެހޭގޮތުން އާމިރުލްމުޢްމިނީން ހާރޫން އަލްރަޝީދު (رحمه الله) އިމާމް އަބޫ ޔޫސުފް (رحمه الله) އާއި ސުވާލުކުރެއްވި ކަމަށް ރިވާވެގެންވެއެވެ.

އިމާމް އަބޫ ޔޫސުފް (رحمه الله) ޖަވާބު ދެއްވިއެވެ: “ޖާސޫސުންނަކީ ދިމްމީން (އިސްލާމީ ހިމާޔަތުގެ ދަށުގައި ތިބި މުސްލިމް ނޫން ރައްޔިތުން) ނުވަތަ ހަރުބީން (ދުޝްމަނުންގެ ސަރަހައްދުތަކުން ކާފިރުން) މީހުން ނަމަ އެމީހުން މަރާލަން ޖެހޭނެއެވެ. ނަމަވެސް އެއީ އެނގޭ މުސްލިމުން ނަމަ އެމީހުންނެވެ.” ތައުބާވާންދެން ޖަލަށްލައި އަދަބު ދޭން ޖެހޭނެ.” މި ޙުކުމް ކިތާބުލް ޚަރާޖުގައި އިމާމް އަބޫ ޔޫސުފް (رحمه الله)، ވޮލް. 1، ސ. 207 ތިރީގައި މިވަނީއެވެ.

عُقُوبَة الجاسوس عُمُومًا:
وَسَأَلْتَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَنْ الْجَوَاسِيسِ يُوجَدُونَ وَهُمْ مِنْ أَهْلِ الذِّمَّة أَو أهل الْحَرْب أَوْ مِنَ الْمُسْلِمِينَ؛ فَإِنْ كَانُوا مِنْ أَهْلِ الْحَرْبِ أَوْ مِنْ أَهْلِ الذِّمَّةِ مِمَّنْ يُؤَدِّي الْجِزْيَةَ مِنَ الْيَهُودِ وَالنَّصَارَى وَالْمَجُوسِ فَاضْرِبْ أَعْنَاقَهُمْ، وَإِنْ كَانُوا مِنْ أَهْلِ الإِسْلامِ مَعْرُوفِينَ فَأَوْجِعْهُمْ عُقُوبَةً، وَأَطِلْ حَبسهم حَتَّى يحدثوا تَوْبَة.

ކާފަރުންނަށް ޖާސޫސުކުރުމަކީ މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅަށް އެމީހުންނަށް އެއްބާރުލުން ދިނުމާއި އެއްބާރުލުން ދިނުމުގެ ބޮޑު ވައްތަރެއް ކަމުގައި ވިޔަސް އިމާމް އަބޫ ޔޫސުފް ރަޙިމަހުﷲ މުސްލިމުންގެ ޖާސޫސެއް މުރުތައްދުވެފައިވާ (މުރުތާދު) ގެ ގޮތުގައި ގިންތި ނުކުރެއްވިއެވެ.

ނުނިމޭ…