ލިޔުންތެރިޔާ: މައުލާވީ އަޙްމަދު ޢަލީ
މުޙައްމަދު ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ސިފަކުރައްވާފައިވާ ގޮތުގައި ޚަރީޖީންނަކީ ދީނުގެ ރަނގަޅު ވިސްނުމެއް ނެތް ފަރުދުންނެވެ. އެކަލޭގެފާނު އެބޭކަލުންނަށް ނިސްބަތް ކުރެއްވީ “ސުފާހާ އަލްއަހްލާމް” (މޮޔަ ވިސްނުންތެރި) އާއި “ހުދާތާ އަލް އަސްނާން” (އުމުރުން ޒުވާން) ގެ ގޮތުގައެވެ. ޤުދުރަތީ ގޮތުން ޙިކުމަތާއި ފުރިހަމަކަން ނެތުމަކީ ދީނީ ގޮތުން ރަނގަޅު ވިސްނުމެއް ހޯދުމަށް ހުރަސްއެޅޭ ކަމެކެވެ.
ތާރީޚީ ގޮތުން ބަލާއިރު، ގިނަ ފަހަރަށް މަޝްހޫރު އިލްމުވެރިންނާއި ތަފްސީލީ ތާރީޚުތައް ގެންގުޅޭ އެހެން މަގުފުރެދިފައިވާ ފަރާތްތަކާ ހިލާފަށް ޚަރީޖީން އުފެދެނީ ފާހަގަކޮށްލެވޭ އިލްމުވެރިން ނެތް ޖަމާޢަތެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އެއީ އާންމުކޮށް ކުރު މުއްދަތެއްގެ، ގިނަ ގޮންޖެހުންތަކަކާ ކުރިމަތިލާ އަދި ވަރުގަދަ ޢަދާވާތްތެރިކަމެއްގެ ސަބަބުން ފާހަގަކުރެވޭ ވަގުތީ ނުފޫޒެއް ގެންގުޅޭ ބައެކެވެ.
ރަސޫލާ (ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ) ވިދާޅުވެފައިވާ ފަދައިން، “(ޚަވާރިޖުންގެ) ސޮރެއް ފާޅުވާ ކޮންމެ ފަހަރަކު އެ ސޮރު ކަނޑާލާނެ” ކަމަށާއި، މިއީ އެމީހުންގެ ފިކުރުތަކާއި އަމަލުތަކުގައި ދިގުދެމިގެންދާ މާއްދާއެއް ނެތްކަން ދޭހަވާ ކަމެކެވެ. އެހެންކަމުން އެބޭފުޅުންގެ އެއްގޮތަކަށް އޮތް ތާރީޚާއި، ޢަޤީދާތަކާއި، ފިކުރު ރައްކާތެރިކުރެވިފައެއް ނުވެއެވެ.
މާޒީއާއި މިހާރުގެ ޚަރީޖީންގެ މެދުގައި އެއް ސިފައެއް ވެއެވެ: އެމީހުން މުސްލިމުންނަކީ ކާފިރުން (ތަކްފިރު) ކަމުގައި އިޢުލާން ކުރަނީ އިސްލާމްދީނުގެ ދަނޑިން ބޭރަށް މީހަކު ނުވައްދާ ކަންކަމުގެ މައްޗަށެވެ.
ބައެއް ފަހަރު، މި ތަކްފީރު ބޮޑެތި ފާފަތަކުގެ މައްޗަށް، އަދި އަނެއްބައި ފަހަރު ހުއްދަ ޢަމަލުތަކުގެ މައްޗަށް ވެސް ވެއެވެ. މިސާލަކަށް ޞަޙާބީންގެ ޒަމާނުގައި ޢަލީ ރަޟިޔަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމައާއި، އެކަލޭގެފާނަށް ތާއީދުކުރާ މީހުންނާއި، މުޢާވިޔަތު ރަޟިޔަالله ޢަންހުގެ ސަޕޯޓަރުންނަކީ ކާފަރުންގެ ގޮތުގައި އިޢުލާން ކުރެއްވިއެވެ.
އެމީހުންގެ ފަށުވި ވިސްނުމާއި، ޒުވާންކަމުގެ ޖޯޝާއި، ޙިކުމަތްތެރިކަން ނެތުމުގެ ސަބަބުން، “ޙުކުމް ނިސްބަތްވަނީ ހަމައެކަނި الله އަށް” އިޢުލާންކޮށް، އެދުވަސްވަރުގެ ހުރިހާ މުސްލިމުންނަކީ، އަމިއްލައަށް ފިޔަވައި، ކާފަރުންގެ ގޮތުގައި ދެކެވުނެވެ. އޭގެ ފަހުން އެމީހުންނާ ދެކޮޅަށް ހަތިޔާރު އެޅި ދެކޮޅުވެރިކަން ފެށިއެވެ.
ޑރ.މުސްޠަފާ ހިލްމީ އޭނާގެ ފޮތް “އަލްޚަވާރިޖް” ގައި ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.
ومن العسیر الوقوف علی معتقدات الخوارج من واقع کتبهم فالغالب ان مکتبات المسلمن عاریة عن مؤلفاتهم.
ތަރުޖަމާ:
“މުސްލިމް ލައިބްރަރީތަކުގައި އާންމުކޮށް ދިމާވާ ގޮންޖެހުންތަކުގެ ސަބަބުން އެމީހުންގެ މަސައްކަތްތައް މަދުވާތީ، ޚަވާރިޖުންގެ ޢަޤީދާތައް އެމީހުންގެ އަމިއްލަ ލިޔުންތަކުން ދެނެގަތުމަކީ އުނދަގޫ ކަމެކެވެ.”
ކާފަރު ނޫން މައްސަލަތަކުގައި މުސްލިމުން ކާފިރުންގެ ގޮތުގައި އިއުލާން ކުރުމުގެ ނަޒަރިއްޔާތުގައި އެއްބައިވަންތަ ނަމަވެސް، ޚަވާރިޖުގެ ކޮންމެ ޖީލެއްގެ ފިކުރާއި ޢަޤީދާތަކުގައި ތަފާތުތައް ދައްކުވައިދިނުމުގެ ފުރުޞަތު އެމީހުންނަށް ލިބުނީ މަދުންނެވެ.
މާނައަކީ އިސްލާމްދީނުގެ ދަނޑިން ބޭރަށް ނުނެރެވޭ ޢަމަލުތަކެއް ނުވަތަ ޢަޤީދާތަކެއްގައި ބައިވެރިވާ މީހުންނަކީ ކާފަރުންގެ ގޮތުގައި ދެކޭ މީހުންނެވެ.
މިސާލަކަށް ޝައިޚް އިބްނު ތައިމިއްޔާ ރަޙިމަހުﷲ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.
“وكذلك الخوارج لما كانوا أهل سيف وقتال ظهرت مخالفتهم للجماعة حين كانوا يقاتلون الناس وأما اليوم فلا يعرفهم أكثر الخوارت وظهرت الخوارج بمفارقة أهل الجماع دلحال.” އެم وأموالهم.”
ތަރުޖަމާ:
“ޚަވާރިޖުންނަކީ ކަނޑިއާއި މާރާމާރީ ހިންގާ ބައެއް ކަމުން، މުސްލިމް ޖަމާޢަތާ ދެކޮޅުވެރިކަން ފާޅުވީ އެމީހުން މީހުންނާ ހަނގުރާމަ ކުރަން ފެށުމުންނެވެ. މިއަދު ގިނަ މީހުންނަށް އެމީހުން ނޭނގުނު ނަމަވެސް އެމީހުން މަޝްހޫރުވެގެން ދިޔައީ މުސްލިމުންގެ ޖަމާޢަތާ ވަކިވެ މުސްލިމުންގެ ލޭއާއި މުދާ އަމިއްލައަށް ޙަލާލުވެގެންނެވެ.”
އޭގެ ޒާތުގައި ޚަރީޖީން ދެނެގަތުން ލިބެނީ އެމީހުންގެ އަމަލުތަކުން- މުސްލިމުން ކާފިރުންގެ ގޮތުގައި އިޢުލާންކޮށް، އެމީހުންގެ ލޭއާއި މުދާ ނަގަން ޙަލާލު ކުރުމެވެ. އެމީހުން ފާޅުގައި ޚަރީޖީން ކަމަށް ނުދައްކާ ނަމަވެސް ވަރުގަދަ ސުންނީން ކަމަށް ވެސް ބުނެފާނެ އެވެ.
ބައެއް ފަހަރު، އެމީހުންގެ ލިޔުންތައް ސުންނީ ޢަޤީދާތަކާ އެއްގޮތްކޮށް، އަދިވެސް އެމީހުންގެ ހަޤީޤީ އަމަލުތައް ޙަޤީޤީ އިސްލާމީ އުނގަންނައިދިނުންތަކާ ވަރަށް ބޮޑަށް އެއްކިބާވެދާނެއެވެ.
ޑރ.ޢަވައިސް އަލްމަޒްހަރު ލިޔުއްވަނީ:
“فالخوارج یتم الحکم علیهم من استقرار الاحوال و تبع المواقف ولن تجد رجلاً منهم یصرح لک انه خارجی بل قد یکون کتبه التی یکتبها کلها موافقة لعقیدة أهل السنة و عند التنزیل.” ون الأمر مختلفاً.”
ތަރުޖަމާ
“ޚަވާރިޖުންގެ މައްޗަށް ޙުކުމް ކުރެވޭނީ އެމީހުންގެ ސުލޫކާއި ސްޓޭންޑްތަކަށް ރިޢާޔަތްކޮށްގެންނެވެ. އެމީހުންގެ ތެރެއިން ފަރުދަކު ފާޅުގައި ޚަރީޖީއެއްގެ ގޮތުގައި އިޢުލާން ކުރާތަން ފެނުމަކީ މަދުން ނަމަވެސް، އެމީހުންގެ ލިޔެކިޔުންތައް ބައެއް ފަހަރު އަޙްލު ސުންނަތުގެ ޢަޤީދާތަކާ އެއްގޮތްވެދާނެތީއެވެ؛ އެހެންނަމަވެސް އަމަލީ ގޮތުން ބޭނުންކުރެވޭ ގޮތްތައް ވަރަށް ބޮޑަށް ތަފާތުވެއެވެ.”
ޑރ.ޢަވައިސް އަލްމަޒްހަރު އިތުރަށް ވިދާޅުވަނީ، މިޒަމާނުގެ ޚަވާރިޖުންނާމެދު އަޅުގަނޑުމެންގެ ޚިޔާލުތަފާތުވުމަކީ އެބޭފުޅުންގެ ޙުއްޖަތުގެ މަޞްދަރުތަކުގެ މައްޗަށް އޮތް ކަމެއް ނޫންކަމަށެވެ. ޤަދީމީ އަދި މިޒަމާނުގެ ޚަވާރިޖުންވެސް ޙުއްޖަތަށް ޞައްޙަ ޢާންމުކަން (އިސްލާމީ މަޞްދަރުތަކުން) ބޭނުންކުރި ނަމަވެސް އެތަކެތީގެ ގޯސް އޮތީ ޢަމަލުކުރުމުގައެވެ. ކާފަރުންނަށް ނިޔަތްގަނެފައިވާ އާޔަތްތައް މުސްލިމުންނަށް ގޯސްކޮށް އަމަލުކުރެއެވެ. މިގޮތުން، އެބޭފުޅުންނާމެދު އަޅުގަނޑުމެންގެ މައްސަލަ ދިމާވަނީ، އެބޭފުޅުންގެ ގޯސް މާނަކުރުމާއި، ގޯސް ވިސްނުމުގެ ސަބަބުންނެވެ.
އިބްނު ޢުމަރު ރަޟިޔަالله ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ވިދާޅުވެފައިވާ ފަދައިން ޚަރީޖީން ކާފިރުންނާ ގުޅޭގޮތުން ބާވައިލެއްވި އާޔަތްތައް މުއުމިނުންނަށް ތަޢާރަފްކުރެއެވެ.
އެމީހުންގެ މައްސަލައަކީ މަޞްދަރާ ގުޅޭ މައްސަލައެއް ނޫން ކަމަށާއި އެމީހުންގެ ގޯސް މާނަކުރުމާ ގުޅޭ މައްސަލައެއް ކަމަށް ޑރ.އަލްމަޒްހަރު ވިދާޅުވެއެވެ.
“ونؤکد أن المشکلة لیستوار فی التاصیل، فالعمومات التی یستدل بها الخوارج قدیما و حدیثاً هی عمومات صحیحة ولکنهم ینزلونها علی غیر واقعها، فالمشکلة فی التنزیل کما جاءن السلفال وصف.” ج أنهم ینزلون الآیات التی نزلت فی الکفار علی المؤمنین و لذالک فمشکلتهم فی التأیل الفاسد .”
ހާފިޒް އިބްނު ހާޖަރު ރަޙިމަހުﷲ ވެސް ފާހަގަކުރައްވައެވެ.
“وکان یقال لهم القراء لشدة اجتهادهم فی التلاوة والعبادة کان الا أنهم وا یتأولون القرآن علی غیر المراد منهم و یستبدون برأهم و یتنطعون فی الزهد والخشوع و غیر ذالک.”
ތަރުޖަމާ:
“އެމީހުންނަށް ކިޔެވުމާއި އަޅުކަން ކުރުމަށް ލޯބިކުރާތީ “ޤުރުރާ” އޭ ކިޔުނު ނަމަވެސް، ގިނަ ފަހަރަށް ޤުރުއާން މާނަކުރީ ގޯސްކޮށް، ގިނަ ފަހަރަށް ލިޔުމުގެ ނިޔަތާ ޚިލާފު މާނަތަކެއް ނިންމިއެވެ. މިސާލަކަށް “ޙުކުމް ނިސްބަތްވަނީ ހަމައެކަނި الله އަށް” މި ތަޞައްވުރު އޮޅިގެންނެވެ މުސްލިމުންގެ މެދުގައި ސުލްހަވުމަށް ކުރި މަސައްކަތްތަކަކީ الله ގެ ބާރާއި ބައިވެރިން ޝަރީކު ކުރުމެވެ.”
މިހާރު އައިއެސްގެ ޚަރީޖީން ވެސް ފެންނަނީ މިފަދަ ސިފަތަކެކެވެ. އެމީހުން ޤުރުއާނާއި ސުންނަތް ގޯސްކޮށް މާނަކޮށް، ފަށަލައަށް ޢިލްމު ލިބި، ޢިލްމުވެރި ޢިލްމުވެރިން ނެތުމާއި، ވިސްނުންތަކުގައި ހަރުކަށިކަމާއެކު ތިބެއެވެ.
އިބްނު ތައިމިއްޔާ ވިދާޅުވި ފަދައިންނެވެ.
“و لکن بدعة الخوارج کما یقولون کان قصداهلها متابعة النص والرسول لکن غلطوا فی فهم النصوص و کذبوا بما یخالف ظنهم من الحدیث ومعانی الایات.”
ތަރުޖަމާ:
“އެކަމަކު ޚަވާރިޖުންގެ ބިދުޢައަކީ، ބުނާ ފަދައިން، އެމީހުން ގަސްތުކުރީ (ޤުރުއާނުގެ) ނައްޞާއި ރަސޫލާއަށް ތަބާވުމެވެ. ނަމަވެސް އެމީހުން ނައްޞުތައް ދެނެގަތުމުގައި ގޯސްކޮށް، ޙަދީޘުން އެމީހުންގެ ހީތަކާ ދެކޮޅު ކޮންމެ ކަމެއް ދޮގުކޮށް، ޙަދީޘުން ދޮގުކުރިއެވެ އާޔަތްތަކުގެ މާނަތަކެވެ.”
އެމީހުން މަގުފުރެދިފައިވާ ޢަޤީދާއެއް ހިފަހައްޓައި، ޤުރުއާނުގެ އާޔަތްތަކާއި ޙަދީޘްތައް މާނަކުރަނީ އެއްކިބާވެފައިވާ ފިކުރަކަށް ތާއީދު ކުރުމަށެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އެމީހުންނާ ޚިލާފުވާ ކޮންމެ އިލްމުވެރިޔަކީ ފަސާދަވެރިއެއްގެ ގޮތުގައި ލޭބަލްކޮށް، އެމީހުންގެ ފިކުރާ ދެކޮޅު ހަދީސް ބަލިކަށިކޮށް، އެމީހުންގެ ޢަޤީދާތަކާ ފުށުއަރާ އެއްވެސް ޤުރުއާނުގެ ތަފްސީރެއް ބާޠިލުކުރެއެވެ.
