އައިއެސް ޚަވާރިޖުގެ ޕްރޮޕެގެންޑާއާއި އައިއީއޭއާ ދެކޮޅަށް ކުރާ ފާޑުކިޔުންތަކުގެ ޝަރީޢަތުގެ އިވެލުއޭޝަނެއް

ލިޔުންތެރިޔާ: މައުލާވީ އަޙްމަދު ޢަލީ

1 ވަނަ ބައި

ޚަވާރިޖުންނަކީ، މުޅި ތާރީޚުގައިވެސް، މުސްލިމުންނަށް އިއާދަނުކުރެވޭފަދަ ގެއްލުންތަކެއް ދީފައިވާ ބައެކެވެ. އެބައިމީހުން ފާޅުވާ ކޮންމެ ފަހަރަކު، އުންމަތުގެ އެންމެ ހެޔޮލަފާ ފަރުދުން ޝަހީދު ކޮށްލައެވެ. ރިވާޔަތްތަކުން އިޝާރާތްކޮށްފައިވާ ގޮތަށެވެ:

“یقتلون خیار المسلمین”

ތަރުޖަމާ:
“އެމީހުން މުސްލިމުންގެ ތެރެއިން އެންމެ ރަނގަޅު މީހުން ގަތުލުކުރެއެވެ.”

އިމާމް އިބްނު ޙަޖަރު (رحمه الله) ވިދާޅުވިއެވެ. 

أَمَّا الْخَوَارِجُ فَهُمْ جَمْعُ خَارِجَةٍ أَيْ طَائِفَةٍ وَهُمْ قَوْمٌ مُبْتَدِعُونَ سُمُّوا بِذَلِكَ لِخر ُوجِهِمْ عَنِ الدِّينِ وَخُرُوجِهِمْ عَلَى خِيَارِ الْمُسْلِمِينَ.

ތަރުޖަމާ:
“ޚަވާރީޖުންނަކީ ޚަރީޖާގެ ޖަމްޢުއެވެ. އެއީ ބިދުޢަވެރިންގެ ގޮތުގައި ބެލެވޭ މަޒުހަބެއް ކަމަށާއި، އެމީހުންނަށް ޚަވާރިޖް ކިޔަނީ ދީނުގެ ޞައްޙަ ވިސްނުމުން އެއްކިބާވެ، އެންމެ މޮޅު މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅަށް ބަޣާވާތްވާތީއެވެ.”

ނޯޓް: އަނިޔާވެރިންނާ ދެކޮޅަށް ހަތިޔާރު އެޅި ހަނގުރާމަތަކުގައި ބައިވެރިވާ މުޖާހިދުންނަކީ ޚަވާރިޖުގެ ގޮތުގައި ބައެއް ފަރުދުން ގިންތިކުރެއެވެ.  ނަމަވެސް ތަޤްވާވެރި މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅަށް ބަޣާވާތްކޮށްފައި ނުވާތީ، އިބްނު ހާޖަރު (ރ.އ) ދެއްވާފައިވާ މާނަކުރުމުގައި މި މުޖާހިދުން ނުހިމެނޭނެއެވެ.  އޭގެ ބަދަލުގައި އެމީހުން ވަނީ ކުފުރަށް ތާއީދުކުރާ މީހުންނާއި އިސްލާމް ނޫން ގާނޫނުތައް ތަންފީޒުކުރާ މީހުންނާ ދެކޮޅަށް ޖިހާދު ފަށާފައެވެ.

މީގެ އިތުރުން މުޖާހިދުން ދީން ދޫކޮށްލާފައެއް ނުވެއެވެ؛  އޭގެ ބަދަލުގައި އެމީހުން ހޯދަނީ އެކަން ތަންފީޒު ކުރުމަށެވެ.  ދީނުން ވަކިވެފައިވަނީ ޚަވާރިޖުން ކަމަށާއި، މިއީ ފާޅުކަން ބޮޑު އަދި ސާފު ޙަޤީޤަތެކެވެ.

“އަލްޚަވާރިޖު: އެމީހުންގެ ޢަޤީދާ، ތާރީޚާއި، މިހާރުގެ” ފޮތުގައި، 2 ވަނަ ޞަފްޙާގައި، ޚަވާރިޖުންނާ ބެހޭގޮތުން ލިޔުންތެރިޔާ ލިޔުއްވާފައިވެއެވެ.

فقط ظهرت بوادرها في زمن رسول الله صلى الله عليه وسلم، عندما طعن عبدالله ذو الخويصرة التميمي بقسمة رسول الله صلى الله عليه وسلم وقال فيها -ولبئس ما قال-: هذه قِسة ما د بها وجه الله .

وقال أيضاً، إعدل يا رسول الله، فقال الصادق الأمين: (ويلك، إن لم أعدل فمن يعدل؟)
ثمّ قال فيه: يخرج من ضئضئ هذا قوم تحقرون صلاتكم إلى صلاتهم وصيامكم إلى صيامهم يمرقون من الدين كما يمرق السهم من الرمية.  أنظر كامل القصّة في البخاري ومسلم.

أمّا من حيث كونها فرقة لها تجمّع وعقائد وشوكة، فقد ظهر هذا بعد التحكيم الذي حدث بطلب منهم (وكانوا في جيش كوليّ رضي الله عنه وأرضاه و بالتحكيم). ن عليّ ومعاويةرضوان الله عليهم جميعاً، ثمّ قاتلهم عليّ رضي الله عنه حتّى كان قتله رحمه الله ورضي  عنه على أيديهم الخبيثة.

“އެމީހުންގެ ފުރަތަމަ ޢަލާމާތްތައް ފެނިގެންދިޔައީ ރަސޫލާ (صلى الله عليه وسلم) ގެ ޒަމާނުގައި، ޢަބްދުالله ބިން ޛުލްޚުވައިސިރާ އައްތަމީމީ ރަސޫލާ (صلى الله عليه وسلم) ކުރެއްވި ޣަނީމާތައް ބަހާލުމަށް ފާޑުވިދާޅުވެ ވިދާޅުވީ – ނުބައި ބަހެެއް ބުންޏެވެ: ‘މިއީ ﷲ ގެ ރުހިވޮޑިގަތުން ހޯދުމަށް ނޫންގޮތަށް ވާ ބައިބައިވުމެކެވެ.’ 

އަދި އޭނާ ބުންޏެއެވެ.  އޭ ﷲގެ ރަސޫލާ (صلى الله عليه وسلم)، އިންސާފު ވެރި ބާށެވެ. ރަސޫލާޖަވާބު ދެއްވިއެވެ: ހަލާކު ހުއްޓެވެ، އަހަރެން އިންސާފުވެރި ނުވާނަމަ ދެން އިންސާފުވެރިވާނީ ކާކު ހެއްޔެވެ؟’  ދެން ވިދާޅުއެވެ.’މި ނަސްލުން އުފެދިގެންދާނީ ތިބާގެ ނަމާދަށް ވުރެ ދަށް ނަމާދެއް ކަމުގައި ދެކި، ރޯދައަށް ރޯދަ ހިފުން ކަމުގައި ވިޔަސް، އެކަމަކު ޝިކާރައެއްގެ ތެރެއިން ތީރެއްދާ ފަދައިން ދީނުގެ ތެރެއިން އެމީހުން ފާއިތުވާނެއެވެ.’  އޭގެ ފުރިހަމަ ވާހަކަ ޞަޙީޙް ބުޚާރީ އާއި ޞަޙީޙް މުސްލިމް އިން ލިބިވަޑައިގަންނަވާނެއެވެ.”

ނަމަވެސް ވަކި ޢަޤީދާތަކާއި ބާރެއް ލިބިފައިވާ ޖަމާޢަތެއްގެ ގޮތުގައި ޚަވާރިޖުން އުފެދުނީ އެމީހުންގެ އެދުމުގެ މަތިން ހިނގި ހުކުމް ކުރުމުގައެވެ (އެމީހުން ތިބީ ޢަލީ رضي الله عنه ގެ ލަޝްކަރުގައި ކަމަށާއި ޢަލީ އާއި މުޢާވިޔާ رضي الله عنهما އާއި ދެމެދު އާބިޓްރޭޝަން ހެދުމަށް އެދުނެވެ).  އެއަށްފަހު އެމީހުން ޢަލީ رضي الله عنهއާ ދެކޮޅަށް އެމީހުންގެ ނުބައި އަތުން ޝަހީދުވެވަޑައިގަންނަވަންދެން ހަނގުރާމަކުރިއެވެ.

ފަހެ، ޚަވާރިޖް މި ލަފުޒަކީ އައު ލަފުޒެއް ނޫނެވެ؛  އެއީ މުސްކުޅި ލަފުޒެކެވެ.  އެންމެ ފުރަތަމަ ބޭނުން ކުރެއްވީ الله ގެ ރަސޫލާ (ޞޢވ) ކަމަށާއި، އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ: “ޚަވާރިޖުންނަކީ ނަރަކައިގެ ކުއްތާއިނެްނެވެ” – ތިން ފަހަރު މިކަން ތަކުރާރު ކުރެއްވިއެވެ.  އަދި ރަސޫލާ (ޞޢވ) ވެސް ޙަދީޘް ކުރައްވާފައި ވެއެވެ: “އެއީ الله ގެ ޙަޟްރަތުގައި ޚަލްޤުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ނުބައި މީހުންނެވެ.”  އެހެން ރިވާޔަތެއްގައި އޭނާ ވިދާޅުވެފައިވަނީ: “އެމީހުންނަށްޓަކައި ވަނީ ނަރަކައެވެ.”

އިމާމް ޝައުކާނީ (رحمه الله) “ނައިލް އަލްއައުތާރު”، ޖަލްސާ 7، ޞަފްޙާ 187 ގައި ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. 

بَابُ قِتَالِ الْخَوَارِجِ) هُمْ جَمْعُ خَارِجَةٍ: أَيْ طَائِفَةٍ، سُمُّوا بِذَلِكَ لِخُرُوجِهِمْ عَنْ الدِّينِ ْتِدَاعِهِمْ أَوْ خُرُوجِهِمْ عَنْ خِيَارِ الْمُسْلِمِينَ.

ތަރުޖަމާ:
“ޚަވާރިޖުންނަކީ އިސްލާމްދީނުގެ ޞައްޙަ ވިސްނުމުން އެއްކިބާވެ، އެންމެ މޮޅު މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅު ހެދި ބިދުޢަވެރިންގެ ބައެކެވެ.”

ޚަވާރިޖަކީ “ޚަރީޖާ” ގެ ޖަމްޢު ގޮތެވެ.  އެބައިމީހުންނަށް ޚަވާރިޖު ކިޔަނީ އިސްލާމްދީނުގެ ޞައްޙަ ވިސްނުމުން އެއްކިބާވެ، ބިދުޢަތައް ޤަބޫލުކުރާތީއެވެ. އެއީ، އަހްލުލް ސުންނަތް ވަލް ޖަމާޢަތުގެ އަހުލުވެރިންނާއި، ޞަޙާބީންނާއި، ޠާބިޢީންނާއި، ޠާބާތާބިޢީންނާއި، އިޖްތިހާދުގެ އިމާމުންނަށް ވިސްނޭ ގޮތުގައި ދީނުގެ ވިސްނުމާއި ތަފްސީރާ ތަފާތުވުމެވެ.  އެމީހުން ވަނީ މުސްލިމުންގެ އެންމެ މޮޅު މީހުންނާ އެއްކިބާވެފައެވެ.

“ފަތުހުލް ބާރީ” ގައި އިބްނު ހަޖަރު (رحمه الله) ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. 
“އިބްނު ޢުމަރު (ރ) ދެކެވަޑައިގަތީ އެއީ الله ގެ ޚަލްޤުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ނުބައި ބައެއްގެ ގޮތުގައެވެ.”

އިބްނު ޢުމަރު (ރ.އ) ޚަވާރިޖުންނަކީ އެންމެ ނުބައި މީހުންގެ ގޮތުގައި ދެކެވަޑައިގަތީ އެމީހުން ކާފިރުންނަށް ޚާއްޞަ އާޔަތްތައް މުސްލިމުންގެ މައްޗަށް ތަޢާރަފް ކުރުމުންނެވެ.

وَصَلَهُ الطَّبَرِيُّ فِي مُسْنَدِ عَلِيٍّ مِنْ تَهْذِيبِ الْآثَارِ مِنْ طَرِيقِ بُكَيْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْأَشَجِّ أَنَّهُ سَأَلَ نَافِعًا كَيْفَ كَانَ رَأْيُ بن عُمَرَ فِي الْحَرُورِيَّةِ قَالَ كَانَ يَرَاهُمْ شِرَارَ خَلْقِ اللَّهِ انْطَلَقُوا إِلَى آيَاتِ الْكُفَّارِ فَجَعَلُوهَا فِي الْمُؤْمِنِينَ قُلْتُ وَسَنَدُهُ صَحِيحٌ وَقَدْ ثَبَتَ فِي الْحَدِيثِ الصَّحِيحِ الْمَرْفُوعِ عِنْدَ مُسْلِمٍ  مِنْ حَدِيثِ أَبِي ذَرٍّ فِي وَصْفِ الْخَوَارِجِ هُمْ شِرَارُ الْخَلْقِ وَالْخَلِيقَةِ.

وَعِنْدَ أَحْمَدَ بِسَنَدٍ جَيِّدٍ عَنْ أَنَسٍ مَرْفُوعًا مِثْلَهُ وَعِنْدَ الْبَزَّارِ مِنْ طَرِيقِ ِّ عَنْ مَسْرُوقٍ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ ذِكْرُ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الْخَوَارِجَ فَقَال ُمْ شِرَارُ أُمَّتِي يَقْتُلُهُمْ خِيَارُ أُمَّتِي ‏‎
ތަރުޖަމާ:

އައްތަބަރީ، “މުސްނަދު ޢަލީ” ގައި، “ތަހުދީބުލް އަތަރު” އިން، ބުކައިރު ބިން ޢަބްދުﷲ ބިން އަލް އަޝައްޖުގެ ރިވާޔަތުން މެދުވެރިކޮށް، ހަރުރިއްޔާ (ޚަވާރިޖުގެ އަނެއް ނަމަކީ) އާ ބެހޭގޮތުން އިބްނު އުމަރުގެ ރައުޔުއާ ބެހޭގޮތުން ނާފީ‘ އާއި ސުވާލުކުރެއްވި ވާހަކަ ފާހަގަކޮށްފައިވެއެވެ.  ނާފިޢް ވިދާޅުވިއެވެ: “އެކަލޭގެފާނު އެއީ الله ގެ ޚަލްޤުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ނުބައި ބައެއްގެ ގޮތުގައި ދެކެވަޑައިގަތެވެ. އެމީހުން ކާފަރުންނާ ބެހޭގޮތުން ބާވައިލެއްވި އާޔަތްތައް ނަގައި އެ އާޔަތްތައް މުއުމިނުންނަށް ތަޢާރަފްކުރިއެވެ.”  އަޅުގަނޑު ބުނަމެވެ: އޭގެ ސިލްސިލާއަކީ ޞައްޙަ އެއްޗެއް ކަމަށާއި، ޚަވާރިޖުން ސިފަކުރެއްވުމުގައި މުސްލިމް އަބޫ ދަރުރުގެ އަރިހުން ރިޕޯޓް ކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘްފުޅުގައި ޤާއިމުވެފައިވަނީ: “އެއީ ޚަލްޤުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ނުބައި މީހުންނެވެ.”  (ޚަވާރިޖުންނަކީ ހުރިހާ އިންސާނުންނާއި ޖަނަވާރުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ނުބައި މީހުންނެވެ.)

އަޙްމަދުވެސް އަނަސްގެ ފަރާތުން ރަނގަޅު ޗޭނަކާއެކު މިފަދަ ރިވާޔަތެއް ރިޕޯޓް ކުރެއެވެ.  އަލްބައްޒާރު، ޢާއިޝާ (رضي الله عنها) ގެ އަރިހުން މަޞްރޫޤުގެ ކިބައިން އަލްޝޫބީގެ އަރިހުން ސިލްސިލާއެއް މެދުވެރިކޮށް ރިވާކުރައްވާ ގޮތުގައި، الله ގެ ރަސޫލާ (ޞޢވ) ޚަވާރިޖުގެ ވާހަކަފުޅުގައި ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ  އަހަރެންގެ އުއްމަތުގެ ތެރެއިން އެމީހުން މަރާލާނެއެވެ.”

وَسَنَدُهُ حَسَنٌ وَعِنْدَ الطَّبَرَانِيِّ مِنْ هَذَا الْوَجْهِ مَرْفُوعًا هُمْ شَرُّ الْخَلْقِ وَالْخَلِيقَةِ يَقْتُلُهُمْ خَيْرُ الْخَلْقِ وَالْخَلِيقَةِ وَفِي حَدِيثِ أَبِي سَعِيدٍ عِنْدَ أَحْمَدَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ وَفِي رِوَايَةِ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي رَافِعٍ عَنْ عَلِيٍّ عِنْدَ مُسْلِمٍ مِنْ أَبْغَضِ خَلْقِ اللَّهِ إِلَيْهِ.

ތަރުޖަމާ:
މި ރިވާޔަތުގައި ރަނގަޅު ޗޭނެއް އޮންނައިރު، އަތްތަބަރާނީ ވެސް ހަމަ މިފަދައިން ރިވާކުރައްވަނީ އެއީ ޚަލްޤުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ނުބައި މީހުން ކަމަށާއި، ޚަލްޤުތަކުގެ އެންމެ މޮޅު މީހުން އެމީހުން މަރާލާނެ ކަމަށެވެ.  އަޙްމަދު ރިވާކުރައްވާފައިވާ އަބޫ ސަޢީދުގެ ރިވާޔަތެއްގައި ލިޔެފައިވަނީ: “އެއީ މަޚްލޫޤުންގެ ތެރެއިން އެންމެ ނުބައި މަޚްލޫޤުންނެވެ.”  މުސްލިމް ބަހުން ޢަލީ (رضي الله عنه) ގެ އަރިހުން އުބައިދުالله ބިން އަބީ ރަފީޢުގެ އަރިހުން ރިވާވެގެންވާ އެހެން ރިވާޔަތެއްގައި ބަޔާންވެގެންވަނީ: “އެއުރެންނަކީ الله އެކަލާނގެ ޚަލްޤުކުރެއްވި މީހުންގެ ތެރެއިން އެންމެ ނަފްރަތު ކުރެވޭ ބައެކެވެ.”

وَفِي حَدِيثِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ خَبَّابٍ يَعْنِي عَنْ أَبِيهِ عِنْدَ الطَّبَرَانِيِّ شَرُّ قَتْلَى أَظَلَّتْهُمُ السَّمَاءُ وَأَقَلَّتْهُمُ الْأَرْضُ
ތަރުޖަމާ:

ޢަބްދުالله ބިން ޚައްބާބުގެ ޙަދީޘްފުޅުގައި، އައްތަބަރާނީ ރިވާކުރައްވާފައިވާ ފަދައިން: “އެއީ އުޑުމަތީގެ ދަށުގައި އަދި ބިމުގައި މަރާލެވޭ މީހުންގެ ތެރެއިން އެންމެ ނުބައި މީހުންނެވެ.”

وَفِي حَدِيثِ أَبِي أُمَامَةَ نَحوه وَعند أَحْمد وبن أَبِي شَيْبَةَ مِنْ حَدِيثِ أَبِي بَرْزَةَ مَرْفُوعًا فِي ذِكْرِ الْخَوَارِجِ شَرُّ الْخَلْقِ وَالْخَلِيقَةِ يَقُولُهَا ثَلَاثًا وَعند بْنُ أَبِي شَيْبَةَ مِنْ طَرِيقِ عُمَيْرِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ هُمْ شَرُّ الْخَلْقِ.

ތަރުޖަމާ:
އަބޫ ޢުމާމާގެ ޙަދީޘްފުޅުގައިވެސް މިފަދައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ.  އަޙްމަދާއި އިބްނު އަބީ ޝައިބާ އަބޫ ބަރުޒާގެ އަރިހުން ރިޕޯޓްކޮށްފައިވާ ގޮތުގައި ނަބިއްޔާ (ޞޢވ) ޚަވާރިޖުގެ ވާހަކަފުޅުގައި ވިދާޅުވެފައިވަނީ: “އެއީ ޚަލްޤުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ނުބައި މީހުން”، ތިން ފަހަރު ތަކުރާރު ކުރައްވަމުންނެވެ.  އިބްނު އަބީ ޝައިބާ ވެސް އުމައިރު ބިން އިސްޙާޤު މެދުވެރިކޮށް އަބޫ ހުރައިރާގެ އަރިހުން ރިވާކުރައްވާފައި ވެއެވެ: “އެއީ ޚަލްޤުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ނުބައި މީހުންނެވެ.”

ޚަވާރިޖުންނަކީ ދިރުންތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ނުބައި ޖަނަވާރު ކަމަށް ބެލެވެނީ މުރުތައްދުވެ ތަކްފީރުގެ ބަހަނާގައި މުސްލިމުންގެ ލޭ އޮހޮރުވާތީ އެވެ.  މުސްލިމަކު ކާފަރެއް ކަމަށް ކަނޑައަޅައި އޭނާ މަރާލުމަކީ ބޮޑު ކުށެކެވެ.

ޙަދީޘްފުޅެއްގައި ރަސޫލާ (ޞޢވ) ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. 

عن ابن عمر رضي الله عنهما قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: إذا قال الرجل لأخيه يا كافر فقد باء بها أحدهما فإن كان كما قال وإلا رجعت عليه.  (متفق علیه)

ތަރުޖަމާ:
“މީހަކު އޭނާގެ އަޚާއަށް: ‘އޭ ކާފިރު’ ބުނާ މީހާ، އެ އެއްޗެއް އެނބުރި އަންނާނީ އެއިން މީހަކަށެވެ. އޭނާއަކީ ހަގީގަތުގައި ކާފަރެއް ނަމަ އެއީ ޞައްޙަ ކަމެކެވެ. އެހެންނޫންމަ އެކަން އެނބުރި އަންނާނީ އެ ބުނި މީހާގެ މައްޗަށެވެ.”

މުސްލިމުންގެ ލޭއަކީ ވަރަށް މާތް ލޭއެއް ކަމަށާއި، އެކަމާ މެދު ވަރަށް ސަމާލުވާން ޖެހޭ ކަމަށެވެ.  ރަސޫލާ (ޞޢވ) ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. 

مایٌقضَی بین الناس یوم القیامة في الدماء.
ތަރުޖަމާ:
“ޤިޔާމަތް ދުވަހު މީސްތަކުންގެ މެދުގައި އެންމެ ފުރަތަމަ ޙުކުމް ކުރެވޭނީ ލޭ އޮހޮރުވުމުގެ މައްސަލަތަކަށެވެ.”

އަދި ރަސޫލާ (ޞޢވ) ވެސް ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. 

اِنّ من ورطات الامور الّتي لَا مخرج لمن أوقع نفسه فیها سفک الدم الحرام بغیر حلّه.
ތަރުޖަމާ:
“މީހަކު ވެއްޓިދާނެ އެންމެ ނުރައްކާތެރި އެއް މަޅިއަކީ، އެ މަޅިން ސަލާމަތްވެވޭނެ ގޮތެއް ނެތް، އެއްވެސް ޝަރުއީ ސަބަބެއް ނެތި ގާނޫނާ ހިލާފު ލޭ އޮހޮރުވުމެވެ.”


ރަސޫލާ (ޞޢވ) އިތުރަށް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.

لوأَنَّ أَنّ أهل السماء و أهل الأرض اشترکوا في دمِ مؤمنٍ لأَکَبّهم الله في النار.
ތަރުޖަމާ:
“އުޑުތަކާއި ބިމުގެ އަހުލުވެރިން އެންމެ މުއުމިނެއް މަރާލުމުގައި ބައިވެރިވެއްޖެނަމަ، الله އެ އެންމެން ނަރަކައަށް ވައްޓާލައްވާނެއެވެ.”

މި އާޔަތުގެ ތަފްސީރުގައި: “أفمن زيّن له سوء عمله فرأه حسنا”، އިމާމު އަބޫ ޙަފްޞްލްޙަންބަލީ (رحمه الله) ލިޔުއްވާފައިވެއެވެ. 
فقال قتادة: منهم الخوارج الذین یستحلون دماء المسلمین و أموالهم .
ތަރުޖަމާ:
“ގަތާދާ ބުނަނީ އެމީހުންގެ ތެރޭގައި މުސްލިމުންގެ ލޭއާއި މުދާ އަމިއްލައަށް ޙަލާލު ކަމަށް ދެކޭ ޚަވާރިޖުން ހިމެނޭ ކަމަށެވެ.”

ކުރިއަށް އަންނީ…