އައިއެސްގެ ދަތުރު: އިރާގުގައި އުފެދި އިރު އަފްޣާނިސްތާނުގައި ބަލިވުމާ ހަމައަށް

ލިޔުނީ: ފަރުހާދު ފޮރޮޓަން

އައިއެސްގެ ނަމުން މަޝްހޫރު މި ޖަމާއަތަކީ މެދުއިރުމަތީގެ މުސީބާތްތަކާއި ނުތަނަވަސްކަމުގެ ހިތުން އުފެދުނު ހަރުކަށި އަދި އަނިޔާވެރި ޖަމާއަތެކެވެ.  ފުރަތަމަ އިރާގުގައި އުފެދުނު އިރު، މަރުކަޒީ ސަރުކާރުގެ ބަލިކަށިކަމާއި، ސިޔާސީ ބައިބައިވުންތަކާއި، ދީނީ އަދި ނަސްލީ ކޯޅުންތަކުގެ ބޭނުން ހިފައިގެން، ވަރަށް އަވަހަށް ފުޅާވެ، ފުޅާ ސަރަޙައްދުތައް ހިފެހެއްޓިއެވެ.

ނަމަވެސް އޭގެ އުންމީދުތައް ހުރީ ހަމައެކަނި އިރާގުގައި އެކަންޏެއް ނޫނެވެ.  އެ ޖަމާއަތުން އަވަސް އަވަހަށް ސީރިއާ އަށް އަދި އޭގެ ފަހުން އެހެން ސަރަހައްދުތަކަށް ވެސް ފުޅާކޮށް، ޚާއްސަކޮށް އަފްޣާނިސްތާނާއި މެދުތެރޭ އޭޝިއާ އަށް ވެސް ހަރަކާތްތައް ފުޅާކުރި އެވެ.

އަފްޣާނިސްތާނުގައި އައިއެސްގެ ޖަމާއަތް އުފެދުމުން ހާލަތު އިތުރަށް ގޯސްވެގެން ދިޔައެވެ.  ޖުމްހޫރީ ސަރުކާރާއި ބޭރުގެ އެކުވެރިންގެ ދުވަސްވަރު އައިއެސް އިން މަސައްކަތް ކުރީ ސަލާމަތީ ހާލަތު ދަށްވުމާއި، އެތެރޭގެ ގޮންޖެހުންތަކާއި، ސަރަހައްދީ ފިތުނަތަކުގެ ފައިދާ ނަގައިގެންނެވެ.  އަމިއްލައަށް މަރުވެ ބޮން ގޮއްވުމާއި، ގިނަ ބަޔަކު މަރާލުމާއި، ޓެރަރިޒަމްގެ އަމަލުތައް ފަދަ އަނިޔާވެރި އުކުޅުތައް ބޭނުންކޮށްގެން އައިއެސް އިން އެމީހުންގެ ޙާޟިރީ ސާބިތުކޮށްދޭން މަސައްކަތް ކުރި ނަމަވެސް އެންމެ ފަހުން ކުރިމަތިވީ ނާކާމިޔާބީއެކެވެ.

އިސްލާމީ އަމީރާތު އަނބުރާ ވެރިކަމަށް އައުމާއެކު އައިއެސް ކުރިއަރައި ދިއުމުގެ ބަދަލުގައި ބަލިކަށިވިއެވެ.  އައިއެސް އިން އަލުން އުފެދުމަށް ކުރި ކޮންމެ މަސައްކަތެއް ވެސް ވަރަށް އަވަހަށް ފުނޑުފުނޑުވެ، އެ ޖަމާއަތުގެ ހުރިހާ ރޭވުންތަކެއް ނާކާމިޔާބުވި އެވެ.  ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އައިއެސް އަށް މަޖުބޫރުވީ އަވަށްޓެރި ގައުމުތަކަށް ފަހަތަށް ޖެހި، ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން ފަނާކުރަނިވި ހަރަކާތްތައް ހިންގަނީ ހަމައެކަނި އެގައުމުގެ ސަޕޯޓަރުން ހިތްހަމަޖައްސައިދިނުމަށެވެ.

އިރާގާއި ސީރިޔާގެ އިސްލާމިކް ސްޓޭޓް އުފެދުމަކީ މިޒަމާނުގެ ދުނިޔޭގެ ސަލާމަތާއި އިޖުތިމާއީ ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތަކުގެ ތެރެއިން އެއް ގޮންޖެހުމެވެ.  ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ސިޔާސީ، ދީނީ އަދި އިޖުތިމާއީ ހުސްކަންތައްތައް ބޭނުންކޮށްގެން އިރާގުގައި މި ޖަމާއަތަށް ބާރު ލިބި، ފަހުން ސިއްރު ޖާސޫސީ ބާރުތަކުގެ އެހީގައި އަފްޣާނިސްތާނަށް ނުފޫޒު ފޯރުވަން މަސައްކަތް ކުރި އެވެ.

ނަމަވެސް އައިއެސް އިން ވަނީ އިރާގުގައި އައިއެސްގެ ކުރިއެރުމަށް މަގުފަހިކޮށްދިން ކަންތައްތަކާއި ބޮޑެތި ބަލިތަކަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހުނު އަފްޣާނިސްތާނުގައި ތިބި ފަރާތްތަކުގެ މެދުގައި ހުރި ބޮޑު ތަފާތުތައް ކުޑަކޮށް ބަލާފަ އެވެ.  މިތަނުގައި، އަޅުގަނޑުމެން އަލިއަޅުވާލަނީ، ދެ ޤައުމުގެ މެދުގައި ހުރި މުހިންމު ތަފާތުތަކެއް:

1. މަރުކަޒީ ސަރުކާރުތަކުގައި ތަފާތުކުރުން

އިރާގުގައި ހަރުދަނާ މަރުކަޒީ ސަރުކާރެއް ނެތުމަކީ އައިއެސް އުފެދުނު އަސާސީ ސަބަބެވެ.  ބަޢަތުގެ ވެރިކަން ވެއްޓުމާއި ސައްދާމް ހުސެއިން މަގާމުން ދުރުކުރުމާ ގުޅިގެން އިރާގުގެ ސަރުކާރު އިންތިހާއަށް ނާޒުކު ވެގެން ދިޔައެވެ.  ފެކްޝަންތަކުގެ މެދުގައި އުފެދުނު ވަރުގަދަ ސިޔާސީ މައްސަލަތަކާއި ފުޅާދާއިރާއެއްގައި ފެތުރިފައިވާ ކޮރަޕްޝަންގެ ސަބަބުން އައިއެސް އަށް އެކި ސަރަހައްދުތަކަށް ފަސޭހައިން ވަދެވޭ ގޮތަށް ފަހި މާހައުލެއް އުފެދުނެވެ.

އިރާގު ސަރުކާރުގެ ބަލިކަށިކަން އެހާ ބޮޑަށް ފާހަގަ ކުރެވުނު އިރު، 2014 ވަނަ އަހަރު އައިއެސް އިން މޫސުލް ހިފެހެއްޓިއިރު، ސަރުކާރުގެ ސިފައިންނަށް ސީރިއަސް ދެކޮޅުވެރިކަމެއް ނުފެނުނެވެ.

އަދި އެއާ ޚިލާފަށް އަފްޣާނިސްތާނުގެ ކުރީގެ ސަރުކާރު ފުނޑުފުނޑުވެ އިސްލާމީ އަމީރާތު އަލުން ވެރިކަމަށް އައުމަށްފަހު ވަރުގަދަ މަރުކަޒީ ސަރުކާރެއް ޤާއިމުކުރެވުނެވެ.  މި ސަރުކާރުން ތަފާތު މުސީބާތްތަކުގެ ތެރޭގައި އެއްބައިވަންތަކަމާ ދިމާއަށް ގައުމު ދުއްވައިގަނެ، އައިއެސް ހިމެނޭ ގޮތަށް ގައުމުގެ ހުރިހާ ދުޝްމަނުން ނައްތާލިއެވެ.  އިސްލާމިކް އަމީރާތުން ގެރިލާ ހަނގުރާމައިގެ ދިގު ތަޖުރިބާގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް، އެކި ސަރަހައްދުތަކުގެ މައްޗަށް ކޮންޓްރޯލް ދެމެހެއްޓުމުގެ ގާބިލްކަން ދައްކައި، އެތެރޭގެ ފަޅައިގެން ދިއުމުން ސަލާމަތްވި އެވެ.

2. ނަސްލީ އަދި ފިކުރީ އޮނިގަނޑުތަކުގައި ހުރި ތަފާތުތައް

އިރާގުގައި ޚާއްޞަކޮށް އެމެރިކާގެ އަރައިގަތުމަށްފަހު ޝިޔަޢީންނާއި ސުންނީ ޖަމާޢަތްތަކުގެ މެދުގައި ފުން ބައިބައިވުމުގެ ސަބަބުން ސުންނީންގެ ހިތްހަމަނުޖެހުން އުފެދުނެވެ.  މި ހިތްހަމަނުޖެހުން އައިއެސް އިން ބޭނުންކުރީ ސުންނީންގެ ދިފާޢީ ފަރާތެއްގެ ގޮތުގައި އަމިއްލައަށް ޕޮޒިޝަން ކޮށްގެންނެވެ.

މިއާ ޚިލާފަށް އަފްޣާނިސްތާނުގައި މިފަދަ ދީނީ ބައިބައިވުންތަކެއް ނެތެވެ.  އާބާދީގެ ބޮޑުބަޔަކީ ސުންނީ މުސްލިމުން ކަމަށާއި، މައިނޯރިޓީ ގްރޫޕްތަކަށް ދީނީ މިނިވަންކަން ދީފައިވާ ކަމަށެވެ.  އަފްޣާނިސްތާނުގެ އިޖުތިމާޢީ އޮނިގަނޑު ބިނާވެފައިވަނީ އިސްލާމީ އަޚުވަންތަކަމުގެ މައްޗަށެވެ.

3. މާލީ ވަސީލަތްތައް ލިބިގަތުން

އައިއެސް އިން އިރާގުގައި ބޮޑެތި މާލީ ވަސީލަތްތައް ހޯދީ ތެޔޮ ދަނޑުތައް ކޮންޓްރޯލްކޮށްގެންނެވެ.  އިރާކަކީ ދުނިޔޭގެ ތެޔޮ އުފައްދާ ބޮޑު އެއް ގައުމު ކަމަށާއި، 2014 އާއި 2016 އާ ދެމެދު މޯސަލް އާއި ކިރްކުކް ފަދަ ހިފެހެއްޓި ސަރަހައްދުތަކުން ގަވާއިދާ ހިލާފަށް ތެޔޮ ވިއްކައިގެން އައިއެސް އިން ބޮޑު އާމްދަނީއެއް ހޯދާފައިވާ ކަމަށެވެ.

ނަމަވެސް އަފްޣާނިސްތާނުން އައިއެސްއަށް އެފަދަ ބޮޑު މާލީ ވަސީލަތެއް ނުފެނުނެވެ.  ފައިސާގެ ދަތިކަން ވެގެން ދިޔައީ އެ ގްރޫޕަށް ރާއްޖޭގައި ދިމާވި އެންމެ ބޮޑު އެއް ގޮންޖެހުމަށެވެ.

4. މީޑިއާއާއި ޕްރޮޕެގެންޑާ ބާރުގެ ތަފާތުތައް

އިރާގުގައި އައިއެސް އިން ވަނީ ޕްރޮފެޝަނަލް ޕްރޮޕެގެންޑާ ކެމްޕޭންތަކުގެ ތެރެއިން ބައިނަލްއަގްވާމީ ސަޕޯޓަރުން ކާމިޔާބުކަމާއެކު ހޯދައިފަ އެވެ.  އެ ގްރޫޕުން އުފެއްދީ މަތީ ފެންވަރުގެ މީޑިއާ ކޮންޓެންޓާއި ފިލްމުތައް އޭގެ ވަރުގަދަކަމާއި ޝައުގުވެރިކަން ދައްކުވައިދިނުމަށެވެ.

އަފްޣާނިސްތާނުގައި މުސާރަ ލިބޭ ބައެއް މީޑިއާތަކުން އައިއެސް ޕްރޮމޯޓް ކުރި ނަމަވެސް، އެ ޖަމާއަތުގެ މީޑިއާ ފޯރުކޮށްދިނުން ވަރަށް ބޮޑަށް ލިމިޓް ވެފައިވެ އެވެ.

ނިންމާލަމުން ދަންނަވާނަމަ، އިރާގުގައި އައިއެސްގެ ބާރު އުފެދުނީ އެގައުމުގެ ސިޔާސީ އަދި އިޖުތިމާއީ ހާލަތުންނެވެ.  އެހެންނަމަވެސް، އަފްޣާނިސްތާނުގައި މި ޙާލަތްތައް ވަރަށް ބޮޑަށް ތަފާތުވެއެވެ.  އައިއެސްއާ މެދު އިސްލާމިކް އެމިރޭޓްގެ ޢަދާވާތްތެރިކަމާއި، ދީނީ ބައިބައިވުންތައް ނެތުމާއި، އެ ޖަމާޢަތުގެ މާލީ ގޮތުން ދަތިކަމުން އަފްޣާނިސްތާނުގައި އެ ޖަމާޢަތުގެ ނުފޫޒަށް ހުރަސްއެޅިފައިވެއެވެ.